Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги темиз давлат университети

Тўсин катаги жойлашувини қуйидаги маълумотлар асосида бажарамиз:
1) Бўйлама йўналишда устун қадами – L = 18 м.
2) Кўндаланг йўналишда устун қадами – B = 6 м.
3) Тўшамага тушаётган фойдали юк – P_n = 32кН/м².
4) Тўсин тўшамасининг ва ёрдамчи тўсиннинг материали С275, унинг ҳисобий қаршилиги R_y =270 МПа.
Тўсин катагини нормал жойлашувда қабул қиламиз (1-расм). 1 – жадвалга асосан тўшаманинг қалинлиги t_H = 12 мм =1.2 см. Тўшама равоғи(пролёти) (1) формулага асосан
см
(2) формулага асосан ёрдамчи тўшамаларнинг қадами. n=L/а а ≤ l_H + 10 cм.

100 -12 метрни сантиметрга ўтказиш коэффициенти.
Тўсинлар қадамини n=17 та қабул қилиб унинг қадамини топамиз:
а = 18·100/17 = 106 см танлаймиз

L = n · а = 17 · 1.06 м =18 м

Тўсинга яхлит тўшамани таянишида унга таъсир этаётган юк текис тақсимланган бўлса унинг меъёрий қиймати:
q_n = (g_n + p_n)·a,
бу ерда: g_n – тўшама оғирлигидан тушадиган меъёрий юк, p_n = 32 кН/м² - тўшамага тушаётган фойдали юк, a – тўсин қадами.
У ҳолда тўсиннинг ўз оғирлигини ҳисобга олмаса ҳам бўлади.
Тўшама оғирлигидан тушадиган юк:
g_n = t_n·D
бу ерда: D – пўлатнинг солиштирма оғирлиги 78,5 кН/м³
Тўсинга тушаётган юкнинг ҳисобий қиймати:


q = (g_n· γ_f1 + p_n · γ_f2)·a (9)

бу ерда; γ_f1, γ_f2 – юк бўйича ишончлилик коэффициенти. Доимий юк учун – 1,05; фойдали (вақтинчалик) юк учун - 1,2 га тенг.

g_n = t_n·D = 1.2·78,5 =94.2кН/м² ; P_n = 32 кН/м²
q_n = (g_n + p_n)·a = (94.2+32) · 1,06 =133.77 кН/м ;
q = = (g_n· γ_f1 + p_n · γ_f2)·a (1,05·94.2 + 1,2·32) · 1,06 = 145.55 кН/м.

Тўсиндаги максимал эгувчи момент:

кН·м
Тўсинда пластик деформацияни ривожланишини ҳисобга олган ҳолда (3) формула орқали талаб қилинган қаршилик моментини аниқлаймиз: см³.
Бу ерда 1000 –ўлчов бирликларини бирхиллаштириш коэффициенти.
“Сортамент”га асосан №60 қўштавр танлаймиз, ва унинг геометрик характеристикалари: кесим юзасининг каршилик моменти W_x =2560см³ , инерция моменти I_x = 76806 см⁴, бир метрини оғирлиги g_δ = 108 кг/м.
Тўсиннинг салқилигини (4) ва (5) формулалар орқали текширамизж
, f ≤ [f], [f] = l / 200,


, бу ерда 0,1 - ўлчов бирликларини бирхиллаштириш коэффициенти.

Текширув бажарилди. Тўсиннинг устиворлигини текшириш шарт эмас, чунки у яхлит тўшама билан маҳкамланган.

1 м² ёпма катаги учун пўлат сарфини аниқлаймиз:

Тўшама оғирлиги g_n*0,01m 9420кг/м3· 0,01м =94.2 кг 1м2 юзада;
Ёрдамчи тўсин оғирлиги g_δ /а = 108/1,06 = 101.88 кг;
Жами: 94.2 + 101.88= 196.08 кг.