Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги темиз давлат университети

Устунни ҳисоблаш.


Устун стерженини ҳисоблаш. 2.3. банддаги мисолни давом эттирамиз. Тўшама устининг белгиси топшириққа асосан 5,5 м. Устун материали С235 синфидаги пўлатдан бўлиб, унинг ҳисобий қаршилиги R=235 МПа. Устуннинг конструктив схемаси 10 ва 11 расмларда кўрсатилган.
Устуннинг баландлиги (25) формулага асосан: l_c = H_H – H_cmp + h₃,


l_c = 750-110+0,8 = 640.8 cм.

Ҳисобий узунлиги l₀ = 1·640.8= 640.8 см,

кН

устундаги юкнинг қиймати N = 2·997.39= 1994.78 кн. (34) формулага асосан шартли зўриқиш:

Бу ерда 10 –кН/см2 дан МПа га ўтиш коэффициенти.
3–жадвалдан шартли, энг мувофиқ эгилувчанликни тахминий пропорция орқали аниқлаймиз: 5 ва 6 оралиғидаги 5.66 қийматда кейин эса (35) формулага асосан стерженнинг эгилувчанлигини ва талаб қилинган инерция радиусини топамиз:

Шартли эгилувчанликнинг энг мувофиқ қийматлари
3 – жадвал.

	0,06	0,08	0,1	0,15	0,2	0,25	0,3	0,35	0,4	0,5
	7,031	6,484	6,133	5,527	5,127	4,844	4,619	4,453	4,297	4,084

	0,6	0,7	0,8	0,9	1	1,2	1,4	1,6	1,8	2
	3,860	3,711	3,582	3,469	3,370	3,202	3,065	2,950	2,850	2,762

	2,5	3	3,5	4	4,5	5	6	7	8	9
	2,581	2,431	2,304	2,197	2,106	2,026	1,895	1,788	1,700	1,624

	10	12	14	16	18	20	25	50	75	100
	1,559	1,450	1,363	1,290	1,229	1,176	1,071	0,791	0,651	0,566

Жадвалда келтирилган шартли эгилувчанлик қийматлари тавсия этиладиган h_w/b_f = 0,8 нисбат учун аниқланган.

(30) формулага асосан шартли эгилувчанликни билган ҳолда эгилувчанликни аниқлаш мумкин.

(32), (33) формулалар асосида устун деворчаси ва белбоғларининг чегаравий эгилувчанлигини аниқлаймиз:

агар

(36) формулага асосан деворча ва белбоғнинг оптимал ўлчамлари қуйидагича

b_f = 3,8·11 = 41.8 см, h_w = 0,8·41.8 = 33.44 см, 20



Олинган натижаларни листли пўлатларнинг сортаментидан стандарт ўлчами қийматигача яхлитлаймиз. Белбоғнинг қалинлигини талаб қилинган қалинликдан катта қилиб танлаш лозимлигини (14 мм) эътиборга олган ҳолда, белбоғнинг энини нисбатан камайтириш мумкин. Шу сабабли, белбоғнинг ўлчами 418х13 ўрнига 380х14 мм бўлган универсал пўлатдан танлаймиз. Деворчани эса қалинлиги (ҳисобий қиймати 334х5.9 мм) 322х6 мм ли универсал пўлатдан танласак, устун кесим юзасининг баландлиги 322+2·14 =350 мм, яъни 10 ммга каррали.
Танланган кесим юзасини текширамиз. Деворча баландлигининг белбоғ энига нисбати h_w/b_f > 0,6 ( 0.8 > 0,6 ) бўлган ҳолда турғунликни текширишни у-у текислик бўйлаб бажариш лозим. Мисолда бу шарт бажарилган.
Кесим юзасининг геометрик таснифларини аниқлаймиз (майдони, инерция моменти, инерция радиуси).
A = t_wh_w+2b_ft_f = 0.6 ·40+2·36·1.4 = 124.8 см²,

Эгилувчанлик ва шартли эгилувчанлик қуйидагига тенг:

Шартли эгилувчанликнинг аниқланган қиймати (29) формулага асосан бўйлама эгилиш коффициентини аниқлаймиз. -тепасида чизиғи бўлиши керак

агар

(28) формулага асосан устуннинг устиворлигини текширамиз.

Текшириш бажарилди. Кучланишлар орасидаги фарқ

Текшириш бажарилди.

Устун базасини ҳисоблаш. База схемаси 12 – расмда кўрсатилган. Таянч плитанинг майдонини аниқлаймиз. Пойдевор учун В10 синфидаги бетон қабул қилсақ, коэффициен га тенг бўлади. Олинган қийматларни (37) формулага қуйсак:

(38) формулага асосан плитанинг консол қисмининг ўлчамларини аниқлаймиз

A_пл = 2770.527 > hb_f = 35·36 = 1260.
Бу қийматларни (38) формулага қуйиб c₁ ва c₂ қийматларни аниқлаймиз:

Траверса қалинлигини 10 ммга тенг қилиб танлаймиз ва плитанинг ўлчамларини топамиз:

L = h+2c₂ = 35+2·13.99 = 62.98 см,


B = b_f + 2t_mp + 2c₁ = 36+2·1+2·13.99 = 65.98 см.

Аниқланган ўлчамларни яхлитлаб ҳақиқий ўлчамларни қабул қиламиз L = 65 см ва B = 70 см.

(39) формулага асосан шартни текширамиз:


BL = 70·65 = 4550см > A_пл =2770.527 .


с₁ ва с₂ консолларни катталикларини аниқлаймиз:

(40) формулага асосан бетондаги кучланишни топамиз:

c₂ > c₁ бўлганлиги учун 2–участкада 1– участкага қараганда эгувчи момент катта бўлади. Бу участкада томонлар нисбати b_f/c₂ = 22/1,2 > 2, шу сабабли (42) формула ёрдамида эгувчи моменти аниқлаймиз: .

3 – участкадаги моментни аниқлаймиз. Бу участканинг ўлчамлари

Томонлар нисбати b/a = 32.2/17.6 = 1,8.

4– жадвалга асосан коэффициент α = 0,094 эканлигини эътиборга олиб (43) формула ёрдамида эгувчи моментни топамиз: M₃ = αqa²


M₃ = 0,094·4.38·0,1·17.6² = 16.96кн·см.
Контури бўйлаб қистирилган плиталарни ҳисоблаш учун α– коэффициентлар.
4 – жадвал.

b/a	1	1,1	1,2	1,3	1,4	1,5	1,6	1,7	1,8	1,9	2	> 2
α (Α)	0,048	0,055	0,063	0,069	0,075	0,081	0,086	0,091	0,094	0,098	0,100	0,125

Демак 3 – участкадаги момент энг катта. (44) формула ёрдамида плитанинг қалинлигини топамиз:

“Сортамент”га асосан таянч плита қалинлигини 22 мм га тенг қабул қиламиз.
Энди траверсанинг баландлигини ва уни устунга бирикишини ҳисоблаймиз. Пайванд чоклари учун ярим автоматик углекислий газли пайванд қабул қиламиз. Пайванд симининг маркаси – Св08Г2С. Бурчак чокларининг ҳисобий таснифи қуйидагича:






Чок катетини k_f = 10 мм қабул қилсак, унинг узунлиги.



Траверса баландлигини 35 см деб белгилаймиз. Устун траверсасини таянч плитасига пайвандлаш учун катетни 6 ммга тенг қилиб пайванд чокни конструктив қабул қиламиз.


Устуннинг бош қисмини ҳисоблаш. Унинг схемаси 13– расмда кўрсатилган. Устун бош қисми плитасининг қалинлигини 20 мм қабул қиламиз. Устун кесим юзаси ўлчами асосида плитанинг узунлиги ва энини аниқлаймиз. Узунлиги 350+30 = 380 мм, эни 380+40 = 420 мм.
(45) формулага асосан бўйлама қовурғаларнинг қалинлигини топамиз

“Сортамент”дан қовурғанинг қалинлигини 20 мм қабул қиламиз. Жуфт қовурғаларнинг энини 150 мм қилиб белгилаймиз.
Қовурғанинг баландлиги. Пайванд чокларининг тавсифини худди устун базасидагидек қабул қиламиз. Чоклар катети k_f = 12 мм бўлса, чокларнинг узунлиги

Баландлиги 28 мм бўлган қовурға қабул қиламиз.

Демак, кўндаланг қовурғаларни конструктив равишда қалинлигини 10 мм, энини 150 мм деб қабул қиламиз.

4. Курс лойиҳасини расмийлаштириш