Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти

Каср - чизиқли дастурлаш. Бу усул математик дастурлашнинг бир бўлими бўлиб, 
қуйидаги кўринишдаги экстремал масалаларни текширади. 
max
)
(

x
F
 
Шартлар бўйича 
b
x
g

)
(
,

---

0

x
. 
Бу ерда 
)
(x
F
мақсад функцияси билдиради. У - каср чизиқли функция орқали 
ифодаланади. 
- 
)
(x
g
 шартлар функцияси. 
- 
b
чегараланиш вектори
Бу масалада мақсад функцияси чизиқли усулда ёзилса, шартлар тизими каср чизиқли 
усулда ёзилиши мумкин. 
Бутун сонли дастурлаш. Бутун сонли дастурлаш чизиқли дастурлашнинг бир 
кўринишидир. Бунда масаланинг бажарилиши мумкин бўлган шартларига яна битта шарт, 
яъни ўзгарувчилар фақатгина бутун сонли қийматларни қабул қилиши шарти қўшилади. 
Чунки айрим масалаларнинг моҳиятига кўра ўзгарувчилар фақатгина бутун сон 
бўлгандагина маънога эга бўлади. Масалан, автомобилларнинг рейслари, корхонани 
жойлаштириш. 
 
 Чизиқсиз дастурлаш масалаларининг турлари ва уларнинг қўлланиши. 
Математик дастурлаш масаласи деганда, умумий ҳолда


n
i
x
x
x
g
,...,
,
2
1
, 





,
,
, 
i
b
, 
m
i
,
1

(1) 
муносабатларни қаноатлантирувчи ва 


n
x
x
x
f
Z
,...,
,
2
1

функцияни максимум, минимумга 
айлантирувчи 


n
x
x
x
,...,
,
2
1
номаълумларнинг қийматларини топиш масаласи назарда 
тутилади. Бу масала шартларини қисқача шундай ёзиш мумкин. 


n
i
x
x
x
g
,...,
,
2
1
, 
i
b
, 
m
i
,
1

(2) 


(min)
max
,...,
,
2
1


n
x
x
x
f
Z
Бу ерда 


n
i
x
x
x
g
,...,
,
2
1
ва 


n
x
x
x
f
,...,
,
2
1
берилган функиялар 
i
b
, 
m
i
,
1

 лар ўзгармас 
сонлар. (1) шартлар масаланинг чегаравий шартлари, 


n
x
x
x
f
Z
,...,
,
2
1

функция эса мақсад 
функцияси деб аталади. (1) даги ҳар бир муносабат учун 

, =, 

 белгилардан фақат биттаси 
ўринли бўлади ва шу билан бир қаторда турли муносабатларга тўла белгилар мос бўлиши 
мумкин. 
Айрим чизиқсиз дастурлаш масалаларида 


n
x
x
x
,...,
,
2
1
ўзгарувчиларнинг баъзиларига 
ёки ҳаммасига манфий бўлмаслик шарти қўйилган бўлади. Баъзи масалаларда эса 
номаълумларнинг бир қисми (ёки ҳаммаси) бутун бўлишлиги талаб қилинади. (1) (2) 
масаладаги ҳамма 

