Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент иқтисодиёт университети

2.2.расм. Ягона ер солиғи фонд тушумларини оширувчи омил сифатида
21
 
Аммо, ҳозирда ерларни норматив қийматини объектив баҳолаш ва 
уларни ўз вақтида ўрнатилган тартибда ташкил этишда муаммолар мавжуд. 
Ерларнинг норматив қийматини баҳолашни ташкил этишга сарфларнинг бу 
орқали бюджетга тушувчи тушумлардан юқорилиги уларни ташкил этишни 
интенсивлаштирилмаслигига асосий сабаб сифатида кўрилмоқда. Шунингдек 
ўрнатилган тартибга кўра суғориладиган ерларнинг норматив қиймати ҳар 3-5 
йилда ташкил этилиши белгиланган. Ваҳоланки, лойиҳа тугалланган ерларда 
уларнинг ҳосилдорлиги бундан қисқа муддатда ўз ижобий таъсирини 
кўрсатишини кўриш мумкин. 
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, ерларнинг норматив қиймати 
ошиши орқали фондга тушумларнинг кескин ортишини кутиб бўлмайди. Бунга 
сабаб ерларнинг норматив қиймати ортиб бориш темпи, ерларнинг норматив 
қийматини аниқлаш методологиясининг бугунги ўрнатилган тартибидан келиб 
21
Жамғарма маълумотлари асосида муаллиф томонидан тайёрланган; 

---

27 
чиқилса, бундай омиллар фонд тушумларини тахминан 4-5 фоизга ортишига 
олиб келиши мумкин холос. Қолаверса, ягона ер солиғи тўғри солиқ 
эканлигини ва уларнинг тўловчиларининг молиявий аҳволига кўрсатадиган 
таъсиридан келиб чиқилса, ушбу инструментни узоқ келажакда фонд 
тушумлари учун мезон қилиб олиш унчалик мақсадга мувофиқ эмас. Бу борада 
албатта қандайдир самарали, инфляцион омилларни инобатга олувчи 
мезоннинг топилиши муҳим масаладир. 
Фонд маблағлари қуйидаги йўналишларга сарфланади: 
 Суғориладиган ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш Давлат 
дастури доирасида мелиоратив объектларни қуриш, реконструкция қилиш, 
таъмирлаш ва тиклаш; 
 Ихтисослаштирилган лойиҳалаш ташкилотлари томонидан лойиҳа-
қидирув ҳужжатларини ишлаб чиқиш, Давлат дастурига киритилган 
лойиҳаларни амалга ошириш билан боғлиқ илмий-тадқиқот ишларига; 
 Мелиоратив ва бошқа сув хўжалиги тадбирларини бажаришга 
ихтисослаштирилган қурилиш ташкилотлари, сув хўжалиги фойдаланиш 
ташкилотлари, сув истеъмолчилари уюшмалари, шунингдек алоҳида фермер 
хўжаликларининг мелиоратив техника паркини мустаҳкамлаш мақсадида 
қайтариш асосида, шу жумладан, узоқ муддатли имтиёзли лизинг шартларида, 
молиялаштириш тадбирлари;
 Давлат дастурида назарда тутилган бошқа ишлар
22
. 
Фонд маблағлари асосан учта йўналишда сарфланаётганлиги айтиш 
мумкин. Бугунга келиб фонд сарфларининг тахминан 90 фоизи реконструкция, 
қурилиш ва таъмирлаш - тиклаш ишларига сарфланмоқда.
23
Охирги йилларда 
лизингга йўналтирилган маблағларнинг улуши жами сарфларда тушиб 
22
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 31 октябрдаги ПҚ-718-сон қарорига 3-ИЛОВА 
«Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Суғориладиган ерларнинг мелиоратив ҳолатини 
яхшилаш жамғармаси тўғрисида низом»; 
23
Жамғарма ҳисобот материаллари асосида; 

---

28 
бормоқда. Фонд ташкил этилган илк йилларда бундай сарфлар нисбатан юқори 
бўлган ва мелиоратив техника паркининг яхшиланиши ва тегишли 
ташкилотларнинг бу борадаги аҳволи яхшиланиши билан кейинги даврларда 
асосий маблағлар реконструкция, қурилиш ва таъмирлаш - тиклаш ишларига 
сарфланмоқда.