Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё-технология институти

Мавзунинг мақсади - бир йиллик ва кўп йиллик қишлоқ хўжалик 
экинларидан экологик тоза юқори сифатли ҳосил олиш учун ўсимликларни 
ташқи стресс факторлар, фитопатоген организмлар ва зараркунанда 
хашаротлар таъсиридан ҳимоялашда специфик биопрепаратларни қўллаш, шу 
асосида агросекторда гербицид ва кимёвий пестицидлар қўлланилиш 
даражасини камайтиришдан иборатдир. 
Тадқиқот вазифалари - ўсимлик ризосферасидан янги фаол 
замбуруғларни ажратиш; уларнинг бир йиллик ва кўп йиллик ўсимликларнинг 
уруғлари ва унувчанлигига таъсири ҳамда патогенлик хусусиятларини 
ўрганишдан иборат. 
Тадқиқот усуллари. Ўсимлик объекти. Amaranthus туркумига мансуб 
ўсимлик 3 та тури ўрганилди. Ўсимлик объекти классификацияси.: бўлим 
Magnoliophyta; 
синф 
Magnoliopsida; 
тартиб 
Caryophyllales; 
оила 
Amaranthaceae; туркум Amaranthus. Ўсимлик объектларидан А.caudatus L., 
А.edulis L. ва hypochondriacus L. туридан фойдаланилди.
Ўсимликлар лаборатория шароитида стандарт “Флора теплица” (

220В, 
30

С,) қурилмасидан фойдаланилиб ўстирилди. Лаборатория шароитида 
20.04.2015 йилда тажриба вариантлари ўстиришга қўйилди. Дала шароитида 
амарант ўсимлиги уруғи 1.0 кг/га миқдорида олинди. Экиш агротехникаси 

---

7 
ГОСТ 4671-78 бўйича, фенологик кузатишлар стандарт умумқабул қилинган 
усуллардан фойдаланилган ҳолда бажарилди. Дала шароитида 22.04.2015 
йилда экилди. Ўсимликларни экишда экинлар оралиғи 60

30

20 см 
миқдорида олинди. Умумий экиш майдони ҳар бир вариант учун 25 м
2
шаклида танланди. 
Илмий янгилиги. Лаборатория ва дала шароитида олиб борилган 
илмий тадқиқот ишлари натижасида Trichoderma замбуруғи асосида намлаб 
экилган амарант ўсимлиги турлари барча кўрсаткичлар бўйича назорат 
вариантларига нисбатан юқори кўрсаткич намоён этганлиги аниқланди. 
Ишлаб чиқаришда қулайлиги бўйича А.caudatus L. ва А.edulis L. турларига 
нисбатан A.hypochondriacus L. турининг афзаллик жиҳатлари лаборатория ва 
дала шароитида кўрсатиб берилди. Тажриба натижаларига асосланган ҳолда 
ишлаб чиқариш шароитида A.hypochondriacus L. туридан озуқа экини 
сифатида фойдаланишни тавсия этамиз.
Тупроқ замбуруғи бўлган Trichoderma табиатда кенг тарқалган бўлиб, 
уларни тоза ҳолда ажратиш осонлиги, биомасса ҳосил қилиши жуда тез 
бўлган, қолаверса ўсимликка зиён етказмаган ҳолда фитопатоген 
замбуруғларга нисбатан юқори даражада биологик фаоллик кўрсатувчи 
микробиологик объект сифатида қайд этилади. Шу боисдан фунгицид таъсир 
доирасини намоён этувчи Trichoderma Pers.: Fr продуцентининг метаболитлар 
бўйича замонавий изланиш натижаларидан, айниқса қишлоқ хўжалигида 
гиперпаразитизм жараёнидан кенг фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.