Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Нуфуз қонуни – аҳолининг ўсиб бориши қонунидир. 
Нуфуз қонуни аҳолининг табиий ҳаракати, яъни ўлим 
даражасининг пасайиши, ҳаёт кечириш давомийлигининг 
узайиши, туғилишнинг оптимал даражага етиши, жамият 
ва алоҳида оилалар манфаатлари ўзаро уйғунлигининг 
таъминланиши орқали намоён бўлади. 
Ишчи кучини такрор ҳосил қилиш нисбатан мустақил 
иқтисодий ва ижтимоий муаммо бўлиб, бу муаммонинг айрим 
томонлари аҳолининг табиий ҳаракатлари шаклида намоён 
бўлади. Шу сабабли ишчи кучини такрор ҳосил қилишнинг 
асоси аҳолининг табиий ўсиши ёки ҳаракати ҳисобланади.
Аҳолининг табиий ўсиши – бу табиий ўсиш 
коэффициенти билан белгиланади:
- туғилиш коэффициенти (йил давомида тирик туғилган 
151
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Маж-
лиснинг Сенати ва Қонунчилик палатасига Мурожаатномаси (24.01.2020) // Халқ 
сўзи газетаси, 2020 йил 25 декабрь.

---

620
чақалоқларнинг мавжуд аҳоли ўртача йиллик сонига нисбати);
- ўлиш коэффициенти (йил давомида ўлганларнинг мавжуд 
аҳоли ўртача йиллик сонига нисбати);
- табиий ўсиш коэффициенти (туғилиш ва ўлиш 
умумий коэффициентлари ўртасидаги фарқ). Одатда бу 
коэффициентлар мамлакатдаги ўртача аҳоли сонига тўғри 
келувчи миқдор сифатида баҳоланади.
Мамлакатимиздаги доимий аҳоли сони 2019 йил ҳолатига 
33,9 млн. кишини ташкил этиб, у ўтган йилга нисбатан 660,9 
минг кишига ёки 2,0% га ўсган. Ўзбекистонда аҳолининг 
табиий ҳаракати қуйидаги маълумотлар билан тавсифланади 
(20.1-жадвал).
20.1-жадвал
Республикада аҳолининг табиий ўсиши (минг киши ҳисобида)
152
 
Ишчи кучи ресурсларининг сони ва сифати мамлакат 
аҳолиси сони, жинси ва ёши жиҳатидан таркиби билан 
белгиланади. Булар эса ўз навбатида аҳолининг табиий 
ўсишига боғлиқ бўлади.
Республикада 2010 йилда иқтисодиётда банд бўлганлар 
сони 12286,6 минг кишини ташкил этган бўлса, 2018 йилга 
келиб бу кўрсаткич 14641,7 минг кишини (116,9 фоиз ўсиш) 
ташкил қилди (20.2-жадвал). 
Жадвалдан кўринадики, 2010 йилда Ўзбекистон аҳолиси 
152
Манба: Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика қўмитаси маълумот-
лари.
333 
 
20.1-жадвал