Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Солиқ юки даражасини миқдоран аҳоли жон бошига 
тўғри келувчи солиқлар миқдорини тўловга лаёқатлилик 
кўрсаткичига нисбати ёки солиқ тўлангандан кейинги 
даромад миқдорини тўловга лаёқатлилик кўрсаткичига 
нисбати сифатида ифодалаш мумкин:
бу ерда: Нх – аҳоли жон бошига тўғри келувчи солиқларнинг 
ўртача миқдори; ДН – аҳолининг солиқлар тўлангандан 
кейинги даромади; ПН – аҳолининг тўловга лаёқатлилиги.
Солиқ юки даражасини солиқларнинг ялпи ички 
маҳсулотдаги салмоғи бўйича ҳам аниқлаш мумкин:
357 
тушунарлики, Лаффер самараси фақат эркин бозор механизми меъёрида амал қилган 
ҳолдагина намоён бўлади. 
R 
R
1 
0 V
1
V 
21.2-расм. Лаффер эгри чизиғи. 
Шунингдек, мамлакатнинг турли минтақаларида солиқ юкининг бир хил даражада 
бўлиши ҳам муҳим аҳамият касб этади. Бу борада ЮНЕСКО халқаро ташкилоти томонидан 
тавсия этилган таққослама усуллардан фойдаланилади. 
Солиқ юки даражасини миқдоран 
аҳоли жон бошига тўғри келувчи солиқлар миқдорини тўловга лаёқатлилик 
кўрсаткичига нисбати ёки солиқ тўлангандан кейинги даромад миқдорини тўловга 
лаёқатлилик кўрсаткичига нисбати сифатида ифодалаш мумкин: 
П
H
K
x
юки
солик
/
∑
=
 ёки 
ПН
ДН
K
юки
солик
/
=
, 
бу ерда: Н
х 
– аҳоли жон бошига тўғри келувчи солиқларнинг ўртача миқдори; ДН – 
аҳолининг солиқлар тўлангандан кейинги даромади; ПН – аҳолининг тўловга лаёқатлилиги. 
Солиқ юки даражасини солиқларнинг ялпи ички маҳсулотдаги салмоғи бўйича ҳам 
аниқлаш мумкин: 
ЯИМ
Н
K
юки
солик
∑
∑
=
/