Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Миллий иқтисодиёт миқёсида асосий 
капиталдан олинадиган самара даражаси ишлаб турган асосий капиталнинг ҳар бир 
сўмига тўғри келадиган ялпи ички маҳсулот ёки миллий даромадни, капитал сиғими 
даражаси эса ишлаб чиқарилган миллий даромад ёки ялпи ички маҳсулотнинг бир сўми 
ҳисобига асосий капитал қийматининг тўғри келишини тавсифлайди: 
ас
с
К
ЯИМ
К =
ёки
ас
с
К
МД
К =
. 
195 
ЯИМ
К
К
ас
сиг
=
ёки
МД
К
К
ас
сиг
=
.
Корхона миқёсида капиталдан олинадиган самара даражаси асосий капиталнинг 
бир сўми эвазига корхона ишлаб чиқарадиган маҳсулот миқдори (М) билан, капитал 
сиғими эса корхонада ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг (М) бир сўм ҳисобига қанча 
асосий капитал қиймати тўғри келиши билан тавсифланади: 
ас
самара
К
М
К
=
;
М
К
К
ас
кор
сиг
=
.
.
. 
Корхонадаги меҳнат воситаларининг айрим турларидан фойдаланиш самарадорлиги 
натурал кўрсаткичлар ёрдами билан аниқланади. Масалан, бир тўқув дастгоҳида метр 
ҳисобида бир кунда тўқилган мато, бир автомобилда бир кунда тонна ҳисобида ташилган юк 
ва ҳоказо. 
Асосий капитал (фондлар) ҳаракати айланма капитал ва муомала маблағлари ҳаракати 
билан узвий боғлиқ. Шу сабабли айланма капитал ва айланма маблағлардан фойдаланиш 
самарадорлигини аниқлаш ва уни ошириш омилларини кўрсатиб бериш муҳим аҳамиятга эга.
Айланма капиталдан самарали фойдаланишнинг умумлашувчи кўрсаткичи 
ҳисобланган иқтисодиёт миқёсида маҳсулотнинг материал сиғими (М