Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Иқтисодий мутаносиблик – иқтисодиётнинг турли соҳалари, тармоқлари, 
томонлари ва бўлимлари ўртасидаги миқдор ва сифат жиҳатидан муайян нисбатлардаги 
ўзаро мослик бўлиб, барқарор равишда такрорланиб турувчи доимо ривожланишда, 
ўзгаришда бўладиган иқтисодий ҳодиса ва жараёнларни ифодаловчи умумиқтисодий 
категориядир. Унинг талабларини ҳисобга олган ҳолда амалда қўлланиши иқтисодиётнинг 
барқарор, тебранишларсиз, инқирозларсиз ривожланишининг муҳим шарти ҳисобланади.
Бу иқтисодий категориянинг объектив характери шундаки, кишилар томонидан уни 
менсимаслик, эътиборга олмаслик турли хил йўқотишларга, ортиқча ишлаб чиқариш ва 
сарфларга, охир-оқибатда иқтисодий номутаносиблик ва инқирозларга олиб келиши мумкин. 
 
152
Ўринов А.А. Мутаносиблик – барқарор иқтисодий ўсишни таъминлашнинг муҳим омили. – И.ф.н. илмий 
даражасини олиш учун ёзилган дисс. – Т., 2006.

---

609
19.1-жадвал
Мутаносибликнинг турлари, қисқача мазмуни ва аниқ намоён
 бўлиш шакллари
148

А.Ўринов мавжуд тан олинган (умумиқтисодий, 

тармоқлараро, тармоқ ичидаги, худудий, давлатлараро) 
мутаносибликлар билан бир қаторда ишлаб чиқариш ичидаги 
мутаносибликларни ҳам алоҳида таъкидлаб ўтади. Ушбу 
туркумдаги мутаносибликлар корхоналарда қўлланилаётган 
ер, капитал билан ишчи кучи, иқтисодий ресурслар, ишлаб 
чиқариш воситалари, яъни техника, технология билан хом ашё, 
асосий ва айланма капиталлар ўртасидаги мутаносибликларни 
ифодалайди
149
. 
Муаллифлар томонидан амалга оширилган турли 
ёндашувлар ҳамда иқтисодий мутаносибликнинг юқорида 
кўриб чиқилган асосий турларини умумлаштирган ҳолда 
унинг мазмуни бўйича қуйидаги таърифни шакллантириш 
мумкин. 
Иқтисодий мутаносиблик – иқтисодиётнинг турли