Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

4) экспортни ихтиёрий чеклаш. Экспортни ихтиёрий 
чеклаш савдо тўсиқларининг нисбатан янги шакли 
ҳисобланади. Бу ҳолда чет эл фирмалари ўзларининг маълум 
мамлакатга экспортини ихтиёрий равишда чеклайди.
Мамлакатлар халқаро савдо ёрдамида ўзларининг 
давлатлараро ихтисослашувини ривожлантириши, ўзларининг 
ресурслари унумдорлигини ошириши ва шу орқали ишлаб 
чиқаришнинг умумий ҳажмини кўпайтириши мумкин. 
Алоҳида давлатлар, энг юқори нисбий самарадорлик билан 
ишлаб чиқариш мумкин бўлган товарларга ихтисослашиши ва 
уларнинг ўзлари самарали ишлаб чиқариш ҳолатида бўлмаган 
товарларга айирбошлаш ҳисобига ютиш мумкин.
Шу ўринда мамлакатлар нима учун савдо-сотиқ қилади, 
деган савол туғилади. Биринчидан, иқтисодий ресурслар 
дунё мамлакатлари ўртасида жуда нотекис тақсимланади: 
мамлакатлар ўзларининг иқтисодий ресурслар билан 
таъминланиши кескин фарқланади. Иккинчидан, ҳар хил 
товарларни самарали ишлаб чиқариш ҳар хил технология ёки 
ресурслар уйғунлашувини талаб қилади. Бу икки ҳолатнинг 
халқаро савдога таъсирини осон тушунтириш мумкин. 
Масалан, Япония кўп ва яхши тайёрланган ишчи кучига эга, 
малакали меҳнат ортиқча бўлганлиги сабабли арзон туради. 
Шу сабабли, Япония тайёрлаш учун кўп миқдорда малакали 
меҳнат талаб қилинадиган турли-туман меҳнат сиғимли 
товарларни самарали ишлаб чиқаришга ихтисослашган. 
Австралия эса аксинча, жуда кенг майдонларига эга бўлган 
ҳолда етарли бўлмаган миқдорда инсон ресурслари ва 
капиталга эга.
Қисқача айтганда, ҳимоя қилинадиган тармоқлар савдо 
тўсиқларини киритишдан оладиган фойда бутун иқтисодиёт 
учун анча катта йўқотиш ҳисобланади.

---

822
Эркин савдо (фритредерлик) сиёсати протекционизм 
сиёсатининг акси бўлиб, ташқи савдони эркинлаштиришга 
қаратилган. Бу сиёсат халқаро савдо ҳажмларини ўсишига 
олиб келувчи турли тариф ва квоталарни қисқартириш, 
миллий иқтисодиётнинг очиқлигини янада кучайтиришга 
хизмат қилади.
Халқаро савдони тартибга солиш халқаро ва миллий 
даражаларда амалга ошади.
Миллий даражадаги тартибга солиш экспорт ва 
импортни тартиблаш орқали намоён бўлади. Экспортни 
тартиблаш ташкилий ва кредит-молиявий усуллар ёрдамида 
уни 
рағбатлантиришга 
йўналтирилган.