¡збекистон Республикаси Олий ва ¢рта махсус таълим вазирлиги

Kerakli jixozlar: nikellash uchun asbob.

Temir va ikkita 30x20x2 mm yoki 20x10x1 mm o`lchamli nikel plastinkalar.

10-rasm. Metallarni elektrokimyoviy nikellash uchun teajriba uskunasining sxemasi
1-sozlagich; 2-o`chirgich; 3-kuchlanish boshqaruvchisi; 4-voltmetr; 5-ampermetr; 6-doimiy kuchlanish chiqish klemmalari; 7-elektrolizyor; 8-qopqoq; 9-katodli qisgich; 10-anodli qisgich; 11-katod; 12-anodlar; 13-kulonometr.
Ishning bajarilishi: nikellash uchun asbob, ikkita anod o`rtasiga joylashtirilgan temir plastinkadan yasalgan katorlarga ega bo`lgan elektrolizerdan iborat.anodlar toza elektrolitik nikeldan yasalgan. Katod va anodlar o`rtasidagi masofa 5 sm dan ortib ketmasligi lozim. Elektrolizer diafragmasiz yasalgan bo`lishi mumkin. Asbob sxemasiga to`g`irlagich, eritmadan o`tgach elektr miqdorini kuzatib boorish uchun kulonometr kiritiladi.
Elektrolit sifatida quyidagi tarkibdagi eritmalar ishlatiladi:
12-jadval

Elektrolit tarkibiga kirgan moddalar	Nikellash uchun, (g/l)	Yaltiroq nikellash uchun (g/l)
NiSO4 7H2O	250	25
NaSO4	50	-
NaCl	10-15	15
H3BO3	20-25	20-25
2-butin-1,4-diol (100%) yoki paratoluolsulfamid (S7N9O2NS)	- -	0,2 2

Nikellash 323 Kga yaqin xaroratda, pH=4,5-5,5 muxitda, aralashtirib turgan holda olib boriladi.

Nikellash uchun mo`ljallangan plastina qum qog`oz bilan tozalanadi, organik erituvchilar yordamida yog`sizlantiriladi, suvda yuviladi va 5-10 minut davomida 10-15% H<sub>2­</sub>SO<sub>4</sub>, 5-10% HCl, 75-85% H<sub>2</sub>O dan tashkil topgan eritmada qayta ishlanadi. Shundan so`ng oqib turgan suvda yuviladi va filtr qog`oz yordamida quritiladi. Katodning maydonidan kelib chiqqan holda tok kuchi hisoblab topiladi (tok zichligi 0,01 A/sm<sup>3</sup> bo`lishi kerak). Katod va anodlar o`rnatiladi, nikellash olib boriladi (0,75-1 soat), tok kuchi va elektrolizyordagi kuchlanish kuzatib turiladi. Tajriba tugagach, tok o`chiriladi, elektrolizyor va kulonometr katodlari chiqarib olinadi, suv oqimida yuviladi, quritiladi va tarozida tortib olinadi
Nikellash tok bo`yicha unumini ampermetr ko`rsatkichi va kulonometr katodining ortiqcha massasiga qarab hisoblanadi, nikel qatlamining qalinligi quyidagi formuladan topish mumkin:

_{ }qoplama qalinligi, mkm; k- cho`kayotgan metallning elektrokimyoviy ekvivalenti, g/A<sub> </sub>s; p –metall zichligi, kg/m<sup>3</sup>; i<sub>k</sub>–tokning katodli zichligi, A/dm<sup>2</sup>; t –elektroliz davomiyligi, soat;<sub> </sub> -metallning tok bo`yicha unumi.
Tajriba natijalari jadvalga kiritiladi.
13-jadval

Tajriba №	Tok kuchi (A)	Kuchlanish (V)	Tajriba vaqti (s)	Termik plastinka massasi (g)		Ortiqcha vazni (g)	Misli katod massasi (g)		Ortiqcha vazni (g)
				tajribagacha	Tajribadan keyin		tajribagacha	Tajribadan keyin