Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги вахабов абдурахим васикович

2. Қувватлардан фойдаланиш коэффициенти (capacity factors). 
Энергетика соҳаси корхоналарининг иш самарадорлигини тавсифловчи 
кўрсаткич бўлиб, ўрнатилган электр ускунанинг муайян вақт мобайнида 
ишлаш қувватини унинг ўртача арифметик тўлиқ қувватига бўлиш орқали 
аниқланади.
Мисол. 1000 МВт қувватга эга электр ускунаси 30 кунда 648 000 МВт-
соат электрэнергия ишлаб чиқарди. Агар ускуна 1 ойда тўлиқ қувват билан 
ишлаганда 1000 МВт × 30 кун × 24 соат = 720 000 МВт-соат электрэнергия 
ишлаб чиқарган бўлар эди. Ускунанинг 1 ойда ҳақиқатда ишлаб чиқарган 
электрэнергияси миқдорини унинг тўлиқ қувватда ишлаб чиқариши мумкин 
бўлган электрэнергия миқдорига бўламиз: 648 000 МВт-соат / 720 000 МВт-
соат = 0,9. Демак, электр ускунанинг ўрнатилган қувватидан фойдаланиш 
коэффициенти 90%га тенг экан. 
3. Қувватларни ўрнатишнинг умумий харажатлари (total installed 
cost - TIC). Ушбу кўрсаткич энергетика корхоналарида асбоб-ускуналарни 
ўрнатиш учун зарур матераллар, иш ҳақи ва субпудрат харажатлари 
йиғиндисини ҳисоблаш орқали аниқланади. 
Юқорида қайд этилган омиллар таъсирида қуёш ва шамол 
электростанциялари ёрдамида олинаётган электрэнергия қиймати анъанавий 
электрэнергия қийматига нарх ва унумдорлик бўйича деярли тенглашиб 
қолди. Аксарият мамлакатларда қуёш ва шамол технологияларида 
субсидиялаштирилмаган LCOE даражаси бошқа технологиялар ёрдамида 
ишлаб чиқарилаётган энергия қийматига нисбатан сезиларли даражада 
пасайди. Жумладан, 2010-2018 йилларда гидроэнергия ҳисобидан олинадиган 

---

108 
электрэнергия нархи 107,3%га қимматлашгани ҳолда, қуёш (фотоэлектрик) 
энергиясидан олинаётган электрэнергия нархи 77,0%га арзонлашди. Нарх 
нуқтаи назаридан қирғоқларга ўрнатилган шамол ускуналари (1 МВт-соат 
учун 55 доллар) жаҳонда электрэнергия олишнинг энг арзон манбаига айланиб 
улгурди (5.3.1-жадвал).
5.3.1-жадвал