Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистон Республикаси бандлик ва меҳнат мунасобатлар

 

---

589 
9.2.Миллий малака тизими доирасида касбий стандартларга 
мувофиқликка малакани мустақил баҳолаш 
Касбий малака оширишнинг замонавий самарали тизимини яратиш 
долзарблиги бугунги кунда ҳамма томонидан тан олинган. Ўзбекистон 
Республикаси ривожланишнинг сифат жиҳатидан янги даражасига ўтиши 
меҳнат фаолиятининг турли соҳаларида ихтиёрий сертификатлаш тизимини 
ривожлантиришни фаоллаштиради. Бугунги кунда иш берувчилар инсон 
ресурсларига ортиб бораётган талабларни қўймоқдалар ва малакали 
ишчиларга талаб ўсмоқда. 
Профессионал стандарт - бу бажариладиган ишларнинг сифати, 
унумдорлиги ва хавфсизлигини ҳисобга олган ҳолда малака даражалари ва 
компетенциялар бўйича касбга минимал зарур талабларни ўз ичига олган 
норматив ҳужжат. 
Малакани баҳолаш тизими фақат жонли ишлайдиган механизм 
сифатида зарур ва расмий номенклатура феномени сифатида мутлақо қабул 
қилиниши мумкин эмас. Тизим корхоналар меҳнат унумдорлигини ошириш 
ва кадрлар малакаси ҳисобига мамлакатнинг ишлаб чиқариш мажмуасини 
ривожлантиришни кафолатлаши керак. У малакалар иқтисодиётининг 
мураккаблигини 
оширадиган 
воситаларни 
тақдим 
этиши 
керак. 
Мутахассисларнинг таъкидлашича, малака баҳолаш тизими корхоналарни 
маҳаллий даражасида кадрлар тайёрлаш муаммоларини ҳал қилишдан 
соҳадаги ечимларга ўтишга имкон беради.
Тизимдаги янги маълумотлар ва янги ходимлар ўзаро таъсирни 
таъминлайдиган ва янги технологик ўтиш учун куч берадиган "янги қон" ёки 
энергия бўлиши мумкин. Европа мамлакатлари ва АҚШдаги ишлаб чиқариш 
тизимлари ва университетлар ўртасидаги тафовут, мутахассисларнинг 
фикрига кўра, тахминан 15 йилни ташкил қилади.
Баҳолаш малакавий баҳолаш маркази томонидан амалга оширилади ва 
унинг мақсади ходимларнинг сифат кўрсаткичларининг маълум бир 
ташкилот ташқарисида профессионал ҳамжамиятлар томонидан ишлаб 
чиқилган ташқи касбий стандартлар талабларига мувофиқлигини 
аниқлашдан 
иборат. 
Сертификатлаштириш 
мутахассиснинг 
ўз 
ваколатларининг кенгроқ доирасини белгилаш ва сертификатлаш имконини 
беради, унинг касбий даражаси кафолатини беради, мутахассисга тегишли 

---

590 
қўшимча касбий тайёргарликка эга бўлган профессионал ролларни 
ўзгартиришнинг кенг доирасидан фойдаланишга имкон беради… 
Персонални ишга танлаб олиш босқичида мувофиқликни баҳолаш 
келажакдаги иш сифатининг гарови бўлиб хизмат қилади. Сертификатланган 
ходимлар сони ташкилотнинг номоддий активлари ортишига, унинг 
рақобатбардошлигига таъсир этади. Шу сабабли ташкилот персоналини 
малакани баҳолаш жараёнини идрок қилишга тайёрлаш, унинг ўтиш 
имкониятини таъминлаш кадрлар салоҳиятини ривожлантиришнинг кучли ва 
узоқ муддатли мотивация омили ҳисобланади.
Бугунги кунда, миллий квалификация тизими тўлақонли жорий 
этилмаганлиги Ўзбекистон Республикасида тайёрланаётган кадрларнинг 
меҳнат бозорида муносиб ўрин эгаллашларига тўсқинлик қилмоқда. 
Ўзбекистон Республикасида меҳнат бозори талабларига мос юқори 
малакали кадрларни тайёрлаш, инновацион илм-фан ютуқларини амалиётга 
татбиқ этишнинг самарали механизмларини яратиш мақсадида даставвал 
таълим тизимида ЮНЕСКО ташкилоти томонидан қабул қилинган 
Таълимнинг халқаро стандарт таснифлагичи (МСКО) даражалари билан 
уйғунлаштириш вазифаси Ўзбекистон Республикаси Президенти ПФ-5812-
сон Қарорида қайд этилган.
Баҳолашни ўтказишдан мақсадлар: 
1) Ягона маҳсулот бозорида рақобатдош маҳсулотлар ишлаб чиқариш 
учун барча мулкчилик шаклидаги ташкилотлар, муассасалар ишлаши учун 
шароит яратиш; 
2) ташкилотларга меҳнат бозорида малакали кадрларни танлашда 
ёрдам бериш; 
3) профессионал малака даражасига эга, тақдим этилаётган маҳсулот 
ёки хизматларнинг эълон қилинган сифатига мос келмайдиган маҳсулот 
(хизматлар) 
ишлаб 
чиқариш 
жараёнида 
меҳнат 
ресурсларидан 
фойдаланадиган виждонсиз ишлаб чиқарувчидан истеъмолчиларни ҳимоя 
қилиш; 
4) фуқароларнинг мавжуд компетенцияларга мувофиқ ишларни 
бажариш ҳуқуқини ҳимоя қилиш; 
5) касбий меъёрлар асосида атроф-муҳит, ҳаёт, соғлиқ ва мулк 
хавфсизлигини, мансабдор шахслар ва айрим тоифадаги ходимларнинг 
компетенцияларини таъминлаш; 

---

591 
6) касблар ва малакаларнинг ривожланишини, меҳнат бозоридан 
касбий ваколатлар бозорига ўтишни таъминлаш. 
Малакани баҳолаш тамойиллари: 
•малакани баҳолаш тартиб-қоидаларини ихтиёрий равишда бажариш; 
•малакани баҳолаш бўйича хизматлар кўрсатиш натижалари ва тартиб-
таомиллари ҳақида маълумотларнинг очиқлиги ва ишончлилиги, уларнинг ўз 
вақтида тақдим этилиши; 
•баҳолаш тартиб-таомилларини ўзгарувчан малака талабларига 
мослиги; 
•мустақил экспертларга берилган малакани баҳолашнинг мустақиллиги 
ва холислиги; 
•малакаларни баҳолаш пайтида олинган шахсий маълумотларнинг 
махфийлиги. 
Малакани баҳолаш тартиб-таомиллари фаолият тури бўйича 
профессионал стандартларга асосланади. Ҳар бир профессионал стандарт 
учун баҳолаш воситаларининг тўпламлари, малакани баҳолаш мезонлари 
ишлаб чиқилади.. 
Профессионал имтиҳон даъвогарнинг ташаббуси билан, даъвогар, 
бошқа жисмоний ва (ёки) юридик шахслар ҳисобидан ёки иш берувчининг 
йўналиши бўйича меҳнат қонунчилигида белгиланган тартибда иш 
берувчининг ҳисобидан амалга оширилади 
Малакани баҳолаш босқичлари 
1. 
Даъвогар томонидан айнан қайси малакани тасдиқлаш кераклиги 
ҳақида қарор қабул қилиш. 
2. 
Мос келувчи профессионал станарт мавжудлигини таҳлил қилиш.
3. 
Малкаларни баҳолаш марказини орқали профессионал стандарт 
ишлаб чиқиш билан қайси ташкилот шуғулланганини кўриш зарур. 
4. 
Талабгор томонидан малака ошириш марказига белгиланган 
намунага мувофиқ ёзма ариза (шахсан ёки қонуний вакил орқали ёки умумий 
фойдаланиладиган ахборот-телекоммуникация тармоқларидан, шу жумладан 
Интернетдан фойдаланган ҳолда электрон ҳужжат кўринишида), аризага 
паспорт нусхаси илова қилиниши шарт, розилик шахсий маълумотларга, 
фотосуратга ва, эҳтимол, қўшимча ҳужжатларга ишлов бериш бўйича – 
муайян малакадан келиб чиқиб. 
5. 
Аризани кўриб чиқиш, аризачини аниқлаш, ариза бўйича қарор 
қабул қилиш. 

---

592 
6. 
Малакани баҳолаш (профессионал имтиҳон). 
7. 
Профессионал имтиҳонни топшириш натижаларига кўра, 
малакани баҳолаш маркази томонидан ариза берувчига 30 кун ичида малака 
сертификати берилади, профессионал имтиҳон топширилганда қониқарсиз 
баҳо берилган тақдирда - профессионал имтиҳонни топшириш тўғрисида 
хулоса, шу жумладан аризачига тавсиялар берилади. Ушбу даврда, 
профессионал малака кенгаши томонидан аризачининг малакасини мустақил 
баҳолаш натижаларини текшириш, қайта ишлаш ва тан олиш амалга 
оширилади. 
8. 
Берилган малака сертификатлари ҳақида маълумотлар малакани 
ривожлантириш миллий агентликлари томонидан реестрга киритилади. 
Профессионал имтиҳон натижалари бўйича малака баҳолаш маркази 
томонидан қабул қилинган қарорга рози бўлмаган талабгор профессионал 
малака кенгашининг апелляция комиссиясига ёзма шикоят билан мурожаат 
этиш ҳуқуқига эга. 
Малакани баҳолаш 9.4-жадвалда келтирилган бир қатор аниқ 
афзалликларни беради.