Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

облигациялар сотиб олиш хуқуқига эга облигациялар дейилади. 
(callable bond). 
2. Конвертирланганлик. (convertibility). Бу хусусият облигация эгасига 
қайсики облигация чиқарган компанияни акциясини маълум 
миқдорини аввалдан унга бошқа активлар билан алмаштириш 
хуқуқини беради. Бундай фарқ қилувчи хусусиятли облигациялар 
конвертирланган деб аталади. (convertible bond). 

---

618 
Фикр(Интуиция) 
шуни 
билдирадики, 
хар 
қандай 
унинг 
хусусиятлари, қайсики эмитент учун мазкур облигацияни кенгроқ 
жозибадор қилади, унинг бахосини пасайишига олиб боради ва мос 
холда инвесторларни кўз ўнгида облигацияни қадри ошаётганлигини 
билдиради, бу бахоларни ўсишига олиб боради. Шунинг учун зудлик 
билан сотиб олишни амалга ошириш икониятлари бундай 
облигацияларни бахоларини пасайишига олиб боради (ва қайтариш 
вақтидаги уни даромадлилигини ошириш). Конвертациялашни амалга 
оширишни имкониятлари облигация бахоларини ошишига ва 
қайтариш вақтидаги унинг даромадлилигини камайишига олиб 
боради. 
 Облигация бахоси динамикаси ва вакт. 
Бу бўлимда қайсики бозор фоиз ставкаларини вақтлар ичида 
ўзгаришига олиб борувчи облигацияларни бахоларини ўзгариши 
кўриб чиқилади. 
8.10. Вакт омили.
Агар эгри даромадлилик даражаси доимий ва бозор фоиз 
ставкаси ўзгармас бўлганда эди, хар қандай рисксиз дисконтли 
облигацияларнинг бахоси вақтлар ичида тухтовсиз ортиб борган 
булар эди, хар қандай мукофотли облигацияларни бахоси эса –
камайган бўларди. Бу боғлиқлик шундаки, вақтлари ичида 
облигацияни қайтариш санасига яқинлаштирилади, а уларни 
қайтариш санасидаги бахоси номинал қийматига тенглаштирилади. 
Шундай қилиб, қайтариш санасига яқинлашув меъёри бўйича 
дисконтли ва мукофотли облигацияларни бахоси ўзини номиналига 

---

619 
тенглашишга характ қилади. 8,3 расмда қайтариш муддати 20 йил 
белгиланган 
купонсиз 
дисконтли 
облигацияни 
бахоларини 
динамикаси келтирилган. 
Облигацияни номинал қиймати 1000 долл га тенг, а унинг 
даромадлилиги йилига 6% фоиз фиксирланган даражада қолаётган 
томонларига эътибор бериб, облигацияни бахосини хисоблаш 
усулини кўриб чиқамиз. Аввалги облигацияни қайтариш муддати 20 
йилга эга бўлиб ва унинг бахоси қуйидагича: 
n 
i 
PV 
FV 
РМГ 
Натижа 
20 
6% 
? 
1000 
0 
РV=311,80долл 
Облигацияни чиқариш санасидан- вақтлар(йиллар). 
 8.3.Чизма.Купонсиз облигацияларни бахосини ўсиш динамикаси.
 

---

620 
Эслатма: Фоиз ставкаси ўзгармас шароитида ва тўловлар таркиби 
бир хил бўлган шароитда купонсиз облигацияларни бахоси қайтариш 
вақтидаги уни даромадлигига мос тезликда ўсади. График йиллик 
даромадлилик 6% ва 1000 номинал бахода хисоб китоб орқали 
тузилган. 
Бир йил вақт давомида чиқарилган вақтдан бошлаб, унинг 
қайтариш муддатига қадар 19 йил йил қолган ва унинг бахоси 
қуйидагича: 
n 
i 
PV 
FV 
РМТ 
Натижа 
19 
6% 
? 
1000 
0 
PV= 330,51 
долл. 
Шундай қилиб, облигацияларни бахоларини мос ўзгариш хажми
унинг унинг даромадлилига аниқ мос келмоқда. (йилига 6% ): 
Бахоларни мос ўзгариши = (330,51 долл. – 331,80 долл.) / 311,80 
долл. = 6%