Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

Донли ўсимликларнинг умумий морфологик белгилари
Донли ўсимликлар бир йиллик ўтсимон ўсимлик бўлиб, морфологик белгилари бўйича бир бирига жуда ўхшашдир.
Илдиз мажмуаси. Илдизи сачоқ илдиз попуксимон бўлиб, ерга 100-120 см ва ундан ҳам чуқур кириб боради. Бироқ илдизнинг асосий қисми ернинг хайдалма қатламида жойлашган бўлади. Илдизи икки хил; муртак ёки бирламчи ва асосий ёки иккиламчи илдизлардан иборат бўлади. Муртак илдизи уруғ униб чиқиш даврида ҳосил бўлиб, биринчи гуруҳ донли ўсимликларда 3 тадан 8 тагача, иккинчи гуруҳ донли
ўсимликларда фақат битта бўлади.
Расм-1. Бугдойнинг тупланиши:
1-дон; 2-муртак илдизлари; 3-тупланиш 6ўғини;
4-қўшимча илдизлар; 5-асосий поя;
6-кушимча ён поялар о-о. тупрок бети.
Асосий илдизлар кейинроқ, поянинг ер остки бўғимларидан пайдо бўлади. Бундан ташқари баланд пояли донли ўсимликларда (маккажўхори, жўхори) поянинг ер устки бўғимларидан ҳам илдизлар пайдо бўлади. Булар таянч ёки хаво илдизлар деб аталади.
Муртак илдизчалар пайдо бўлгандан сўнг пояча ўса бошлайди, у ҳам доннинг пўстини ёриб тупроқ бетига ёруғликка чиқади, қобиқли дон (арпа, сули) ларда пояча олдин донни ўраб турган қобиғи остидан ўтиб, доннинг учидан ер бетига чиқади, қобиқсиз донларда пояча доннинг остки қисмида муртак жойлашган ердан пайдо бўлади (2-жадвал).
Пояси похол, сомон бўлиб ичи бўш ёки ғовак паренхима билан тўла бўлади. Паст бўйли донли ўсимликлар 6-7, баланд пояли донли ўсимликлар эса 20-25 та бўғим оралиқларига эга бўлади.
2-жадвал
Муртак илдизчалар сони

Ўсимликлар	Муртак илдиз чаларни сони	Поячанинг пайдо бўлиши
Сули Арпа Буғдой Жавдар Маккажўхори тариқ, шоли турлари	3 5-8 3-5 4 1 1	Дон қобиғи остидан ўсиб, унинг юқори қисмида пайдо бўлади Бу хам Доннинг остки қисмида муртак жойлашган еридан пайдо бўлади. Бу ҳам Булар хам