Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таoлим вазирлиги

2.9. Кучланиши 1000Вгача бўлган электр тармоқларининг релели ҳимояси ва автоматикаси

2.9.1. Шикастланиш турлари

Кучланиш 1000 В гача бўлган электр тармоқларида нейтрали ерга уланган тўртта симли электр тармоқлари энг кўп тарқалган. Бундай тармоқларда шикастланишларнинг асосий турлари бўлиб фазалар орасидаги ҳамда айрим фазалар ва ер орасидаги қисқа туташувлар ҳисобланади. Тўртта симли тармоққа электродвигателлар ва бошқа электр қурилмаларнинг корпуслари ерга уланган нейтралга уланади. Hатижада қурилма изоляциясининг ишдан чиқиши ва фазанинг корпусга туташуви бир фазали қисқа туташувга олиб келади.
Ҳаво линияларида фаза симининг узилиши хавфли шикастланиш бўлиб ҳисобланади. Hол симининг узилиши ҳам хавфли, чунки унда қисқа туташув томондан уланган юкламалар носсиметрияси билан белгиланувчи потенциал бўлади.
Электр қурилмаларни бажариш қоидаларига асосан кучланиш 1000В гача бўлган электр тармоқларида қисқа туташувлардан ҳимоя тез ишлайдиган, етарли сезгирликка эга бўлган ва иложи борича танловчан бўлиши керак. Кучланиши 1000 В гача бўлган электр тармоқлари бир томондан таъминланувчи радиал, магистрал ва аралаш схемалар асосида бажарилади. Бундай электр тармоқларида ҳимоя сифатида эрувчан сақлагичлар ва ток ҳимоясига эга бўлган автоматик виключателлар ишлатилади. Эрувчан сақлагичлар билан бир қаторда ток ҳимояларини бажариш учун ҳар хил электр релелардан ҳам фойдаланилади. Ток ҳимоялари нисбий танловчанликка эга. Танловчанликни таъминлаш усулига кўра улар максимал ток ҳимояси, ҳаяллаш вақтига эга бўлган ток отсечкаси ва ҳаяллаш вақтига эга бўлмаган ток отсечкасига бўлинади.
Агар автоматик қайта улаш ва резервни автоматик улаш қурилмаларини қўллашга эҳтиёж бўлмаса ток ҳимояси сифатида сақлагичлардан фойдаланиш электр релеларига нисбатан иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқдир.
Нейтрали ерга уланган тўртта симли электр тармоқларида ерга қисқа туташувдан ҳимоя ўрнатилади. Бундай ҳимоя нол кетма-кетлик токларидан фойдаланиб бажарилади ва у нол симига ёки нол кетма-кетлик фильтрига уланади.
Кучланиши 1000 В гача бўлган электр тармоқларида автоматика қурилмаларидан, асосан, резервни автоматик улаш (РАУ) ва автоматик қайта улаш (АҚУ) қурилмалари ишлатилади.