Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт институти нефть ва газ факультети

Синов саволлари:
1. Иссиқлик алмашинув аппаратларини ростлаш объекти сифатида қандай асосий гуруҳларга ажратиш мумкин?
2. Аралаштириш иссиқлик алмаштиргичлари ростлаш объекти сифатида тахлилини келтиринг.
3. Аралаштириш иссиқлик алмаштиргичларининг принципиал ва структура схемалари қандай кўринишга эга?
4. Аралаштириш иссиқлик алмаштиргичлари жараёнларини ростлашнинг қандай вариантларини биласиз?


21-маъруза. Кожух қувурли иссиқлик алмаштиргичлар жараёнларини ростлаш
Маъруза режаси:

1. 
   Кожух қувурли иссиқлик алмаштиргичлар ростлаш объекти сифатида.
   
2. 
   Пар-суюқлик иссиқлик алмаштиргичларнинг принципиал ва структура схемалари.
   
3. 
   Пар-суюқлик иссиқлик алмаштиргичларни ростлаш вариантлари.
   

Модда агрегат ҳолати ўзгарадиган иссиқлик алмаштиргични кўриб чиқамиз. Бундай иссиқлик алмаштиргичларнинг ростлаш объекти сифатида ўзига хослиги босим доимий бўлганда ва ҳосил бўлаётган конденсатнинг совиб кетиши (ёки ҳосил бўлаётган парнинг ўта исиб кетиши) кузатилмаса суюў ва буғ фазаларининг ҳарорати бир ҳил бўлади. Шунинг учун бу ҳароратлар бўйича буғлатиш ва конденсациялаш жараёнлариниг интенсивлиги ҳақида хулоса қилиб бўлмайди. Бундай ҳолда иссиқлик алмашинувининг асосий кўрсатгичи сифатида суюқ фазанинг сатҳи ҳисобланади.
Бу турдаги иссиқлик алмаштиргичлари учун ростлаш ва автоматлаштириш системасини танлаш масалалари аппаратнинг нима учун қмўлжалланган эканлигидан келиб чиқади. Моддани берилган ҳароратгача иситувчи буғнинг конденсацияланиши натижасида ажраладиган иссиқлик ҳисобига (ёки моддани совитиш учун буғланаётган суюқлик оладиган иссиқлик ҳисобига) иситиш учун қўлланиладиган иссиқлик алмаштиргичларда ростлаш масаласи ундан чиқаётган технологик оқим ҳароратини барқарорлаштиришдан иборатдир. Буғлатгич ёки конденсаторлар эса технологик оқимни буғлатиш ёки конденсациялаш учун ишлатилади ва уларни ростлаш масаласи технологик оқим бўйича моддий балансни ушлаб туришга масаласига олиб келинади.
Суюқлик ҳароратини дан гача иситиш учун мўлжалланган кожух-қувурли буғ-суюқлик иссиқлик алмаштиргич мисолида уларнинг динамик характеристикаларининг ўзига хосликларини кўриб чиқамиз (63-расм). Аппаратнинг ишлаш шароитига кўра барча ўзгарувчилар таҳлили шуни кўрсатадики, бу объект учун xиқиш, яъни ростланувчи координаталар сифатида чиқиш ҳарорати ва қувурлар орасидаги конденсат сатҳи L ҳисобланади. Шуни таъкидлаш лозимки, ва L ўзаро иссиқлик алмашинув юзаси орқали боғланган. Чунки кожухнинг пар билан тўла юқори қисмидаги иссиқлик алмашинувининг самарадорлиги конденсат ва иситувчи оқим орасидагига кўра анча юқори. Ростловчи таъсир сифатида иситувчи буғнинг сарфи G_б ва конденсат сарфини G_к қўллаш мумкин. Асосий ўлчаш мумкин бўлган ғалаёнли таъсирлар – иссиқлик алмаштиргич киришидаги суюқликнинг ҳарорати ва сарфи ( ,G_с) ва иситувчи парнинг босими Р, назорат қилиш мумкин бўлмаган ғалаёнли таъсирлар эса атроф муҳитга боғлиқ бўлган иссиқлик йўқотилишлари q_йўқ. ва қувурлар ичида ҳосил бўладиган чўкмалар сабабли вақт давомида ўзгариб турувчи иссиқлик узатиш коэффициентлари к_т лардан иборат.





Буғ

Суюқлик

G_С, С_р,

G_б, Р

63-расм. Пар-суюқлик иссиқлик алмаштиргичнинг принципиал схемаси
Шу тахлилга натижаларига суянган ҳолда пар-суюқлик иссиқлик алмаштиргичи мисолида технологик оқимнинг чиқиш ҳароратини ростлаш системаларининг бир неча вариантларини кўриб чиқамиз.
1-вариант. ПИ ва ПИД-ростлагичлар қўлланиладиган бир контурли АРС ҳароратни статик хатоликсиз ростлаш имкониниберади. Лекин суюқликнинг ҳарорати ёки сарфи бўйича кучли ғалаёнли таъсир бўлганда ўтиш характеристикаси сифати қониқарли бўлмаслиги мумкин (64-расм).





Суюқлик



64-расм. Пар-суюқлик иссиқлик алмаштиргичда суюқлик ҳарорати бир контурли
АРСнинг схемаси