¤збекистон республикаси олий ва ¤рта

4.3. Mokili baxyalar va baxya ktorlar 

 

Mokili  bahyalar  deb  shunga  aytiladiki,  ularni  hosil  qilish  uchun  mashinani 

ishchi organi - mokki qo’llaniladi. Bundan tashqari ularni punktir bahya qator deb 

ham  aytiladi,  chunki  bunday  bahyalar  matoni  ikkala  tarafida  punktir  chiziqlarini 

eslatuvchi  bahya  qatorini  hosil  qiladi.  Mokkili  bahya  (Rasm-  4.3.1.)  tikilayotgan 

matoni ikkala tarafida punktir chiziqlarini eslatuvchi bahya qatorini hosil qiladi.  

Mokili  bahya  (Rasm-  4.3.1.)

 

tikilayotgan  matoni  ikkala  tarafida  joylashgan 

igna  ipi,  A  va  moki  ipi,  V  larni  chalishuvidan  hosil  qilinadi.  To’g`ri  mokkili 

bahyada,  ustki  A  ip  va  ostki  B,  ip  tikilayotgan  matoni  ichida  kesishadilar  (M-

uchastka).  Agar  ustki  ip  ostki  ipga  qaraganda  ko’proq  taranglikda  bo’lsa,  unda 

bahya  tortilayotganda  u  ostki  ipni  material  tepasiga  tortib  yuboradi  va  bahyalar 

noto’g`ri ko’rinishni oladilar (N - uchastka). Agar aksincha, ostki B ip ustki A ipli 

matoni ostki yuzasiga tortsa, bu holda ham bahyalar noto’g`ri ko’rinish oladilar (R 

uchastka). 

 

To’g`ri  ko’rinishdagi  bahyalar  so’kilmaydi.  noto’g`rilari  esa  oson 

so’kiladilar. Chunki mato yuzasida yotgan ipni tortib, oson chiqarib olish mumkin. 

 

Mokili bahyalar kam  cho’ziluvchan bo’lganligi sababli gazlamali  buyumlar 

tikishda  ko’proq  qo’llaniladi.  Trikotaj  ishlab  chiqarishda  bunday  bahyalar  ko’p 

hollarda  trikotaj  detallarini  gazlamali  astar  bilan  qo’shib  tikish  uchun  qo’llaniladi 

(fufaykalarga  plankalarni  qo’shib  tikish,  qo’lqoplarga  poyas  qo’shish,  har  xil 

turdagi bezaklarni tikish, cho’ntaklarni bostirib tikish. 

 

Moki bahya zigzag ko’rinishida hosil qilinishi ham mumkin (Rasm-3.2.3.,b). 

 

Zigzagsimon bahyalarda igna matoni bitta chiziqda emas balki yonga siljish 

bilan teshib o’tadi. Bu bir necha usullar bilan amalga oshiriladi. 

---

 

30 

 

Masalan: usullarning birida teshishlar orasidagi intervallarda igna gorizontal 

bo’yicha  siljiydi:  bunda  materialni  bahya  qator  bo’ylab  siljishi  bilan  bir  vaqtni 

o’zida  ignani  bahya  qatorga  nisbatan  ko’ndalang  harakatini  mos  kelishi  evaziga 

bahyalar zigzagsimon joylashadilar. 

 

Zigzagsimon  bahyalar  buyumlarga  bezak  berish  ishlarida,  buyum 

qirg`oqlarini yo’rmalashda, buyumlarga har xil aplikatsiyalarni, beykalarni bostirib 

tikishda qo’llaniladi. 

 

Ikki  ipli  mokkili  bahyalardan  tashqari  ko’p  ipli  mokkili  bahyalar  ham 

qo’llaniladi (Rasm-3.2.3.,g,d,e). Ular ikkita, uchta, to’rtta ignalar va bitta mokkilar 

bilan  hosil  qilinadilar.  Mokkini  ipi  igna  iplaridan  hosil  qilinayotgan  halqalarga 

navbat bilan kiradi. 

 

Ko’p  ipli  mokili  choklar  ikki  ipligiga  qaraganda  ancha  cho’ziluvchan, 

so’kilmaydigan bo’lib, maxsus tikish choklar uchun qo’llaniladi. 

 

 

 

 

 

 

Rasm. 4.3.1. Mokili baxya sxemasi. 

 

---

 

31 

 

Rasm - 4.3.2. Mokki baxya sxemasi 

1- baxya. 2 - baxya zulfi. A- igna ipi, B - Mokki ipi. 

 

Rasm - 4.3.3. Bir ipli zanjir baxya.