Zbekiston respublikasi oliy ta'lim fan va innovatsiyalar vazirligi

Umumiy xulosa va takliflar
Ilmiy ishning to’liq mazmuni doirasidan kelib chiqib quyidagi xulosalarga kelish mumkin:
Nutq predmeti bilan bog‘liq holda lingvistik pragmatika doirasida quyidagilar o‘rganiladi: bayonotning aniq va yashirin maqsadlari masalan, qandaydir ma'lumot yoki fikrni etkazish, savol, buyruq, iltimos, maslahat, va'da, kechirim so'rash, salomlashish. , shikoyat va boshqalar; nutq taktikasi va nutq xatti-harakatlarining turlari; suhbatning qabul qilingan maqsadi va yo'nalishiga muvofiq og'zaki muloqotni o'rnatishni tavsiya qiladigan hamkorlik tamoyiliga rioya qilgan holda suhbat qoidalari, masalan, xabar qilingan ma'lumotni adekvat tarzda normallashtirish (maksimal miqdor), faqat to'g'ri ma'lumot va oqilona baholash (maksimal sifat) haqida xabar berish, xabarni suhbat mavzusiga moslashtirish (munosabat maksimali), nutqni aniq, bir ma'noli va izchil qilish;
Diskurs, pragmatika va stilistika bir-biridan farq qiladigan, ammo bir-biridan ajralmagan bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan tilshunoslik fanlaridir. Ularning ma’noni talqin qilishdagi lingvistik yondashuvida qanchalik farq bo‘lsa, ular o‘rtasida shunchalik bog‘liqlik mavjud. Ba'zida diskurs, pragmatika va stilistika o'rtasida chegara chizig'ini chizish oson emas, chunki bir oz pragmatik yoki stilistik ma'lumotsiz diskurs bo'yicha tahlil deyarli yo'q. Biroq, diskurs o'z tahlilida boshqa ikkita fanga qaraganda ancha kengroqdir. diskurs asosan muloqotdir. Stilistika muloqot qilingan narsaning yo’nalish va uslubini o'rganish bilan shug'ullanadi. Pragmatika esa ma'ruzachi tomonidan aytilgan ma'nodan nimani anglatishini tekshiradi. Ushbu tadqiqot diskurs, pragmatika va stilistikaning lingvistik ma'noga har xil yondoshish usullarini o'rganish uchun o'rtasidagi murakkab munosabatlarni muhokama qilishga urinishdir.
Pragmatikaning maqsadi sifatida unda mavjud iboralar kontekstdagi ma'noni qanday etkazishini, kontekstdagi va alohida vaziyatdagi so'zlardan qanday ma'no dekodlanishini, kontekst ma'noni kodlash va dekodlashga qanday hissa qo'shishini tushuntirishni olish mumkin.
Pragmatikaning lingvistik xulq-atvorning barcha jihatlarini ilmiy o'rganish sifatidagi keng ta'rifi doirasida pragmalingvistika va sotsiopragmatika o'rtasidagi farq sifatida pragmatik tahlilning ikkita uslubiy yondashuviga e'tibor qaratish muhim. Pragmalingvistika, odatda, ma'lum bir til pragmatik ma'noni (tushuntirish va shaxslararo) etkazish uchun taqdim etadigan muayyan resurslarni o'rganish bilan bog'liq, sotsiopragmatik esa pragmatik ma'noni ishtirokchilarning ijtimoiy masofasini, til hamjamiyatining ijtimoiy qoidalari va moslik me'yorlarini, nutq amaliyotini baholash bilan bog'laydi va qabul qilingan xatti-harakatlarni o’z ichiga oladi.
Stilistika asosan adabiy janr bilan bog'liq bo'lgan atamadir, ammo zamonaviy lingvistik mashqlar badiiy matnlarda bo'lgani kabi, adabiy bo'lmagan matnlarda ham stilistik tahlil qilish kerakligini aniq ko'rsatdi. Adabiy janrni birgalikda tan olingan va kelishilgan uslub xususiyatlari sifatida ko'rish mumkin. Adabiy stilistikaning ayrim jihatlariga dialogdan foydalanish, sahna tasviri, faol va passiv ovozdan foydalanish va gap uzunligini taqsimlash kiradi.
Nutqiy akt – ma’lum bir gapning aniq muloqot muhitida talaffuz etilishidir. Nutqiy akt mazmunining shakllanishi talaffuz qilinayotgan gap ma’nosining so‘zlovchi va tinglovchi tomonidan muloqot matniga nisbatan «boyitilishi», idrok etilishi natijasidir.
Amaliy tarjimaning pragmatik maqsadi tinglovchiga ko‘zda tutilgan kommunikativ ta’sir ko‘rsatish bilan belgilanadi. Tarjimada qayta tiklanadigan kommunikativ effekt asliyatning asosiy vazifasining qayta tiklanishidir. Badiiy asarning kitobxonga ta’sir kuchi matnning syujeti, mazmuni, badiiy qimmati, o‘ziga ko‘plab kitobxonlarni jalb qila olishi bilan belgilanadi. Bunday badiiy matn tarjimasining pragmatik vazifasi tarjima tili matnida ham asliyatdagidek,

kitobxonga badiiy-estetik ta’sir ko‘rsata oladigan matn yarata olishdir.

Til birliklarining uslubiy bo‘yoq kasb etish xususiyati turli tillarda uslubiy va pragmatik jihatlardan o‘zaro mos kelishi yoki mos kelmasligi mumkin. Tillarning bunday xususiyati leksik vositalarni tanlash to‘g‘risida qaror qabul qilish imkonini beradi. Tarjimaning bunday tahlili mazkur sohadagi tasavvur va qarashlarni boyitadi.
Tarjimada pragmatikaning roli va ahamiyati quyidagilardan iborat: birinchidan, o‘zga tilda yozilgan matn mazmunini tushuntirish; ikkinchidan, retseptorga ta’sir o‘tkazish; bu ham o‘z navbatida quyidagilarga bo‘linishi mumkin:
Ijobiy ta’sir;
b) Salbiy ta’si;
c) Neytral;
uchinchidan, ma’lum axborotni to‘g‘ri etkazish; to‘rtinchidan, madaniy tafovutlarni ta’riflash va ularni o‘rganish.