‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Charxi kajraftoming bir shevasidin dog‘men,
Ayshni nodon surib, kulfatni dono tortadir. (Furqat)
Har kimki, vafo qilsa, vafo topqusidir,
Har kimki, jafo qilsa, jafo topqusidir.
Yaxshi kishi ko'rmagay yomonlig‘ hargiz,
Har kimki, yomon bo ‘Isa, jazo topqusidir. (Bobur)
Antiteza ayniqsa, maqol va topishmoqlarda ko‘p ishlatiladi. 
Masalan:
Otdan baland, itdan past. Kunduzi izzatda, kechasi xizmatda 
(topishmoqlar).
Yaxshi topib gapirar, yomon qopib. Nodon d o ‘stdan ziyrak 
dushman yaxshi. (maqollar)
2. Antonimlardan umumiylashtirish, jamlash m a’nosini ifodalash 
maqsadida ham foydalaniladi. Masalan:
Shunga ko‘p xursandmiz yosh-u, qarimiz (G ‘afur G ‘ulom) 
Badiiy nutqda ko‘p hollarda stilistik maqsad bilan zid m a'no 
ifodalamaydigan, lekin qisnian bir-birini inkor etadigan, bir xil 
xususiyatga ega boigan so‘zlar antiteza hosil qilish uchun qo‘llaniladi. 
Masalan:
Do ‘st achitib gapirar, dushman kuldirib.
Bir lavhang qon yesa,
Bir lavhangmish zar... (G ‘afur G'ulom).
Qilma zolimlik kishiga, adl ila rom et uni,
Yaxshilik qo ‘Idanki kelmas, zulm ham qilma chunon
(Nizomiy Ganjaviy)
Antonimlarning stilistik xususiyatlari
44
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Omonimlar nutqda tuyuqlar, so‘z o ‘yinlari hosil qilish uchun 
ishlatiladi.
Bir marta gapirsang, o ‘yla necha bor 
Bilmasang, bilganlar huzuriga bor.
Burun ko ‘taimoqni kim qo ‘ydi senga
Axir aqlliroq o ‘zgalar ham bor. (Xayriddin Saloh)
Bu misolda «bor» so‘zi omonim b o ‘lib, tuyuq hosil qilish vositasi 
sifatida ishtirok etmoqda. Omonimiya hodisalaridan omofonlar so‘z 
o'yini yaratishda katta imkoniyatga ega. Masalan: