‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

fo n a r i 
o ‘chmasdan,
Na yulduz sayr etib ko ‘chmasdan,
Na ufq o ‘ramay 
yoqu t-zar,
Na bulut silkitmay 
oltin p a r ,
Tong kulmasdan burun Jontemir 
Quyuq bir zavq bilan turadi...
Pot'lat otlarini o ynatib,
Ekin maydoniga yuradi. (Uyg‘un)
Bu misollarda badiiy metaforalar: fonar (oy), yoqut-zar{ shafaqj, 
oltin par (quyosh nurij, Po ‘lat otlarini (traktorini)dir. Metafora bilan 
o ‘xshatish bir tushunchaday ko‘rinadi. Lekin ular bir xil emas. 
« 0 ‘xshatish» mavzusida bu haqda to ‘liq m a'lum ol mavjud.
Metonimiya — grekcha so‘z b o ‘lib, boshqacha nom berish degan 
m a’noni bildiradi. Bir narsaning, belgining, harakatning nom i 
boshqasiga o ‘zaro bog‘liqlik asosida ko‘cliirilsa, metonimiya yo‘li 
bilan ko‘chirish deyiladi. Bu narsa, belgi, harakat tasavvurimizda 
bir-biri bilan aloqador tushunchalarni ifodalashi bilan o ‘zaro 
bog‘langan b o ‘ladi. Tasavvurimizda m uallif bilan uning asari, 
m ashhur kashfiyotchi bilan uning kaslifiyoti, idish-tovoq bilan 
uning ichidagi ovqat, joy bilan uning icliidagilar va shunga o‘xshash 
tushunchalar bir-biri bilan bog‘liq holda shakllanadi. Inson doim 
so'zlam i tejab ishlatishga intiladi. Shunday hollarda, yuqorida 
sanalgan bir-biriga bog‘liq narsalaming birini aytib qo‘ya qoladi. 
Metonimiya ham so'zlaming ko‘chma ma’nosiga asoslanadi. Masalan: 
Fuzuliyni 
oldim qo ‘limga, Majnun bo ‘lib yigjab qichqirdi 
Va 
N avoiy 
tushib yo ‘limga, faryod bilan o ‘midan turdi. 
Lerm ontovni 
tashlamadim hech, axir qo fib oldim Xofizjni, 
Pushkin 
menga k o ‘rsatar har kech, yig ‘lab turgan bir cherkas 
qizni.
69
(Ham id Olimjon)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Sinckdoxa. Siiiekdoxada narsalaming butun va qismlari orasidagi 
munosabat nazarda tutiladi. Bunda butun o ‘m ida qism va aksincha, 
qism o'm ida butunning nomi ishlatiladi. Misollar: