Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

1.2. Касбий этиканинг келиб чиқиши
Касбий этиканинг келиб чиқишини аниқлаш этикавий талабларнинг ижтимоий меҳнат тақсимоти ва касбнинг пайдо бўлиши билан боғлиқлигини кузатишдир. Аристотел, кейин Кант, Дюркгейм кўп йиллар олдин ушбу саволларга эътибор беришган. Биринчи профессионал этикавий кодексларнинг пайдо бўлиши ХI-ХII- асрларда ўрта аср устахоналарининг шаклланиши шароитида ҳунармандларнинг меҳнат тақсимоти даврини назарда тутади. Айнан ўша пайтда устахона қўлланмаларида касбга, ишнинг табиатига ва меҳнатдаги шерикларига нисбатан бир қатор этикавий талаблар мавжудлиги биринчи марта баён қилинган эди. Бироқ, жамиятнинг барча аъзолари учун ҳаётий аҳамиятга эга бўлган бирқатор касблар қадимги даврларда пайдо бўлган ва шунинг учун "Гиппократ қасамёди" каби касбий ва этикавий кодекслар, руҳонийларнинг этикавий принциплари ва суд вазифалари анча олдин пайдо бўлган. Касбий этиканинг шаклланиши ўз вақтида илмий этикавий таълимотларни, у ҳақидаги назарияларни яратишдан олдин бўлган. Кундалик тажриба, маълум бир касб эгалари ўртасидаги муносабатларни тартибга солиш зарурати касб этикасининг баъзи талабларини амалга оширишга ва рўйхатдан ўтказишга олиб келди. Касбий одоб-этика, кундалик этикавий онгнинг намоён бўлиши сифатида пайдо бўлиб, кейинчалик ҳар бир профессионал гуруҳ вакилларининг хулқ-атворининг умумлаштирилган амалиёти асосида ривожланди. Ушбу умумлашмалар ёзма ва ёзилмаган хулқ-атвор қоидаларида ҳам, назарий хулосалар шаклида ҳам мавжуд эди. Шундай қилиб, бу касбий этика соҳасида кундалик онгдан назарий онгга ўтишдан далолат беради.
Жамоатчилик фикри касб этика нормаларини шакллантириш ва ўзлаштиришда муҳим рол ўйнайди. Ушбу меъёрлар дарҳол умумий қабул қилинмайди; бу баъзан фикрлар кураши билан боғлиқ. Касбий одоб-этика ва ижтимоий онг ўртасидаги муносабатлар анъаналар шаклида ҳам мавжуд. Касбий одоб-ахлоқнинг ҳар хил турлари ўзига хос анъаналарга эга, бу асосий ахлоқийликнинг давомийлиги асрлар давомида маълум бир касб вакиллари томонидан ишлаб чиқилган меъёрлар мавжудлигидан далолат беради.