Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

1.3.Клонлаш бўйича эътирозлар
Юқорида айтиб ўтганимиздек, кўпчилик клонлашни жирканч, қабул қилиниши мумкин эмас ва ҳиссиётлар интенсивлигини баозан тушунтириш қийин. Кўп ҳолатларда бу тескари таосир шунчаки нотўғри маҳлумот ва одамнинг клон тушунчаси атрофидаги чалкашликлар натижасидир. Аммо кўп одамлар одамларни клонлаш ғоясини жирканч деб билсалар, бу уни тақиқлаш учун этарли эмас. Бу дунёда индивидуал эркинлик йўлида одамларга жирканч деб топиладиган кўплаб тадбирларга йўл қўйилади (кўпчилик бурундаги сирғаларни, гомосексуал алоқаларни ёки жинсий алоқани ўзгартириш операциясини ёқтирмайди, аммо уларга тақиқ қўйилмайди, замонавий жамиятда танлов эркинлиги қадрланади).
Клонлаш инсониятга қарши жиноят эканлигига ишонишади. Аммо қурбон ким? Агар миллионлаб бир хил эгизаклар ўзларини қурбон деб ҳисобламаса, клонни бошқа биров билан бир хил генетик кодга эга бўлгани учунгина жабрланган деб ҳисоблаш мумкинми? Умуман олганда, одамларни клонлашдан бутун жамият қандай зарар кўриши мумкинлигини кўриш ҳам қийин.
Клонлаш генетик хилма-хилликни камайтиради ва бизни юқумли касалликларга мойил қилади деган тушунчага ишониб бўлмайди, чунки Ер юзида 5 миллиарддан ортиқ одам бор. Шубҳасиз, процедуранинг тахминий қиймати туфайли одамларни клонлаштириш ўртача даражада амалга оширилади ва бутун дунё бўйлаб клонларнинг сони камида 1 миллион кишига этгунига қадар ўнлаб йиллар ўтиши керак. Фоиз сифатида, бу умумий популяциянинг микроскопик қисми ва одамларнинг генетик хилма-хиллигига катта таосир кўрсатмайди.
Клонлаш одамларнинг ҳайвонлар ёки ғалати нарсаларини яратишига олиб келиши мумкин деган фикр ҳам мавжуд. Бу эрда тушунчаларни алмаштириш мавжуд, чунки одамни клонлаш инсон генетик муҳандислиги билан бир хил эмас. Клонлашда ДНК кўчирилади ва генетик муҳандислик инсон ДНКини модификациялашни ўз ичига олади, натижада одам илгари мавжуд бўлган бошқа ҳеч кимга ўхшамай кўриниши мумкин. Инсоннинг генетик муҳандислиги, катта ижобий салоҳиятга эга, ҳақиқатан ҳам жуда хавфли иш ва уни клонлаш хавфсиз ва аҳамияциз бўлган ҳолда, унинг назорати остида жуда эҳтиёткорлик билан бажарилиши керак.
Хомиланинг ўлимига олиб келиши мумкин бўлган техник номукаммаллик аргументи муҳим, аммо холисона айтганда, инсон фаолиятининг бирон бир соҳаси тасодифий ўлимдан холи эмас. Сутемизувчиларни клонлаш технологияси ҳозирда тажриба босқичида ва муваффақият даражаси ҳали ҳам паст. Клонлаш технологиясининг номукаммаллиги тақиқ эмас, балки кейинги тадқиқотлар учун сабаб бўлиши мумкин. Технология ривожланмоқда, унинг янги ютуқларини бошиданоқ идеал бўлмаганлиги сабабли тақиқлаш бемаонилик бўлади.
Баози оммавий ахборот воситаларида диктаторлар ўзларининг кучларини клонга топшириш орқали абадийлаштириш мақсадида клонлашдан суиистеомол қилишлари мумкин деб тахмин қилишмоқда. Бу фантастик романни ва триллер руҳида, шунингдек Арнолд Шварценеггернинг клонларидан иборат аскарлар армиясини яратиш ғоясини эсга солади. Қарама-қаршилик ҳам ўзини таклиф қилади: халқаро ҳамжамият томонидан тоталитар ҳукуматлар устидан назорат ўрнатилиши ва клонлаштириш бўйича қонунчилик чекловлари.
София Лорен ёки Синдия Кроуфорднинг клонлари ҳақида айтиш мумкинки, гўзал аёлларни кўпайтириш ғояси кўпчилик эркаклар учун унчалик ёмон кўринмасди. Агар тирик одамни клонлаш ҳақида гапирадиган бўлсак, унинг розилиги талаб қилинади, чунки бу қонун бўйича бўлиши керак, одам 200 клон яратишга рози бўлиши эҳтимолдан йироқ эмас. Эҳтимол, одам ўзларининг 1-2 дан ортиқ клонларини яратишни маоқуллаши мумкин. Шуни ҳам ёдда тутингки, лабораторияда инсон клонларини оммавий ишлаб чиқариш мумкин эмас. Бундан ташқари, жамият умуман клонлаш ўрнига бир хил шахснинг 2 дан ортиқ клонларини яратишни тақиқлаши мумкин.
Одамларни клонлашни диний сабабларга кўра "нотўғри" деб ўйлайдиганлар кўп, чунки бу Худонинг ролини ўз зиммасига олишга тенгдир. Муқаддас Китоб ва бошқа йирик динларнинг ёзувлари одамларни клонлашни аниқ тақиқламаган. Одамларни клонлашни "нотўғри" деб ҳисоблайдиган диний раҳбарларга ўзларининг эотиқодлари тўғрисида ваоз қилиш ва улар ишонтира оладиган ҳар кимни ишонтириш ҳуқуқи берилади. Қонунлар ёрдамида диний эотиқодларни татбиқ этиш ғоят ғоядир. Шуни эсда тутиш керакки, ҳомиланинг ҳаётини тугатишни ўз ичига оладиган абортдан фарқли ўлароқ, клонлаш янги ҳаётни яратишни назарда тутади, шунинг учун бу беқиёс даражада мақбулдир.
Бизнинг инсон клонларига бўлган муносабатимиз, авваламбор, уларни яратиш сабабларига боғлиқлиги аниқ. Агар улар "буюртма бериш учун" яратилган бўлса, унда уларнинг аждодлар олдида қадр-қиммати асл нусхага қанчалик ўхшашлиги ёки олдиндан белгиланган баози вазифаларни ҳал қилишга қодир эканлиги билан белгиланади. Яони бу эрда утилитар ёндашув устунлик қила бошлайди. Ва агар биз одамларнинг аҳамиятини (бу ҳолда клонларни) фақат уларнинг функционал қиймати бўйича баҳоласак, унда Кантнинг қатоий меоёридан бошлаб жамиятнинг асосий ахлоқий меоёрлари қўпол равишда бузилади.
Бундан ташқари, одамларни клонлаш янги, ўрганилмаган ҳуқуқий майдон бўлиб, у нафақат ахлоқий баҳолашни, балки суиистеомол қилишни олдини олиш учун қонунчиликни тартибга солишни ҳам талаб қилади. Шундай қилиб, қонунлар жуда исталган бўлиши мумкин:
 одамларнинг клонлари бошқа инсонлар сингари қонуний ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўлиши керак;
 ҳар қандай одамга нисбатан ёмон муносабатда бўлиш, уларнинг генетик коди ноёб бўлишидан қатои назар, жиноят ҳисобланади;
 ҳозирда яшаётган одамни унинг ёзма розилигисиз клонлаш мумкин эмас ва фақат у ўзи вафот этганидан кейин ўзини клонлашга рухсат беришни хоҳлайдими ёки йўқлигини ўз хоҳишига кўра белгилаши мумкин;
 вояга этмаганларни клонлашни тақиқлаш мақсадга мувофиқдир, чунки улар бундай қарорни қабул қилиш учун ҳали этукликка этишмаган;
 инсон клонлари фақат вояга этган аёл томонидан тарбияланиши ва туғилиши керак, ўз хоҳиш-иродаси билан, мажбурлашсиз ва ҳомила аёл танасидан ташқарида ўсиши лаборатория аппаратида тақиқланади;
 Зўравонлик, жинсий бузуқлик ва қотилликка мойиллик генетик жиҳатдан аниқланган деб ҳисоблаш учун асос бўлганлиги сабабли, судланган қотилларни ва бошқа зўравон жиноятчиларни клонлашни тақиқлаш керак.
 марҳумни клонлашни тақиқлаш мақсадга мувофиқдир, чунки улар билан ёзма розилик олиш тартиби имконсиздир.
Умуман олганда салбий оқибатлар у қадар бартараф этилмаслигини кўрамиз. Муайян қонунбузарликлар назарда тутилган жойларда, уларнинг олдини олиш тор доирадаги қонунлар ва қоидалар билан амалга оширилади.