Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

Режа
1.1.Эвтаназиянинг таърифи ва турлари.
1.2.Эвтаназия бўйича жамоатчилик фикри.
1.3. Эвтаназия тарафдорларининг позицияси.
1.4. Эвтаназияга қарши далиллар.


1.1.Эвтаназиянинг таърифи ва турлари
Ўлим мавзуси - фалсафа, тиббиёт ва ҳуқуқнинг чегара чизиғи. Тиббиёт ҳар доим ўлим муаммосининг эмпирик томонига эътибор қаратган, фалсафа унинг маъносини излаган, қонун асосан содир бўлган ўлимнинг ҳуқуқий оқибатларини аниқлаган. Этика, фалсафа ва ҳуқуқ бирлашиб, эвтаназия муаммосига эътибор қаратди. Эвтаназия масаласи тиббий ахлоқ ва тиббий вазифанинг энг қийин саволларидан биридир. Ушбу масалани муҳокама қилиш узоқ вақтдан бери профессионал, тиббий жиҳатдан чекланиб, профессионал нашрлар саҳифаларида ҳам, "таблоид" матбуотида ҳам кенг тарқалди. Ушбу атама қадим замонлардан бери маълум бўлган. Юнонча сўзнинг келиб чиқиши бу муаммо инсониятни азалдан ташвишга солаётганидан далолат беради. "Эвтаназия" атамасининг ўзи ХVI асрда инглиз файласуфи Ф. Бекон томонидан "осон", оғриқсиз ўлим маъносини илгари сурган.
Ушбу асрнинг бошларида адвокат Биндинг ва психиатр Гоҳе эвтаназияни фашистлар Германиясининг мафкурасида кенг тарқалган "паст" деб номланган ҳаётнинг йўқ қилинишини чақиришни таклиф қилишди. Биринчидан, улар янги туғилган чақалоқларни "ғайритабиий ривожланиш", руҳий касаллар, сил касаллиги, хавфли ўсмалар билан касалланганлар, ногиронлар, қарияларни ўлдирдилар. Ва кейин "ҳаётий нуқсон" тушунчаси "ирқий жиҳатдан пастроқ" га кенгайтирилди, бу лўлилар, яҳудийлар, славянлар, сиёсий мухолифлар, концлагерларнинг ишламайдиган маҳбусларини йўқ қилишни оқлади. Қотиллик саноати яратилган. Замонавий биоэтикада эвтаназия, одатда, даволанолмайдиган беморнинг азобини тугатиш учун унинг ўлимини атайлаб тезлаштириш деб тушунилади.
"Эвтаназия" тарафдорлари уни "ёқимли, осон ўлим" тушунчаси билан, рақиблари – қотиллик билан аниқлайдилар. Филипп Фут "Қисқача Оксфорд луғати" дан эвтаназиянинг учта маъносини келтиради. Биринчиси "тинч ва осон" ўлим, иккинчиси "бунинг учун восита", учинчиси "уни амалга ошириш учун ҳаракатлар".
Голландия қонунларининг таърифи: эвтаназия - бу инсон ҳаётига чек қўйишга, ўз хоҳиш-иродасини қондиришга қаратилган ва қизиқишсиз шахс томонидан амалга ошириладиган ҳар қандай ҳаракатлар.
Эвтаназия - бу ноаниқ ҳаракат. Аввало фаол ва пассив эвтаназия ажралиб туради. Фаол эвтаназия- бу шифокор томонидан препаратнинг ўлдирадиган дозаси билан пассив эвтанази, тиббий хизмат қилмоқда бекор табиий ўлим бошланишини жадаллаштириш мақсадида.
Ғарб мутахассислари, масалан, Америка тиббиёт бирлашмасининг ахлоқ қоидалари ва суд ишлари бўйича кенгаши," ўз жонига қасд қилиш ёрдами" тушунчасини тақдим этмоқда. У фаол эвтаназиядан шифокор иштироки билан фарқ қилади. "Қўллаб-қувватланадиган ўз жонига қасд қилиш" - бу шифокор томонидан зарур воситалар ёки маолумотларни тақдим этиш орқали беморнинг ўлимига ёрдам бериш (масалан, буюрилган уйқу таблеткаларининг ўлдирадиган дозаси ҳақида). Бундан ташқари, "ихтиёрий", "беихтиёр" ва "беихтиёр" (ихтиёрий) эвтаназия градацияси киритилди. Ихтиёрий эвтаназия ваколатли беморнинг талабига биноан амалга оширилади. Бундай ҳолатда компетенсия деганда беморнинг вазиятни англаши ва англаши, қарор қабул қилиш қобилияти тушунилади. Ихтиёрий эвтаназия қобилияциз бемор билан қариндошлари, васийлари ва бошқалар қарори асосида амалга оширилади. Қасддан эвтаназия ваколатли шахснинг розилигисиз амалга оширилади.
Эвтаназия ҳақида қачон гаплашишимиз мумкин? Эвтаназия турли хил тиббий усулларда қўлланилиши мумкин:
- эвтаназия ўлимга олиб келадиган дори ишлатилганда, шунингдек бемор ҳаёти учун зарур бўлган барча нарсадан (овқат) ёки унга фойдали бўлган барча нарсадан (реанимация, бу унинг тикланишига имкон берадиган нарсадан) маҳрум бўлган тақдирда мавжуд. Ва ҳаётни мустақил равишда қўллаб-қувватланг, нормал шароитда ҳаётни давом эттириш имкониятини берадиган бундай даволанишга ўтинг);
- оғир касалликнинг сўнгги босқичида бўлган одамнинг азобини енгиллаштирмоқчи бўлганида, ўлимнинг физиологик жараёнини билвосита тезлаштириши мумкин бўлган дори-дармонларни тайинлаш эвтаназия билан боғлиқ эмас; бу ерда ўлим атайлаб тўғридан-тўғри қўзғатилмайди, аммо бу анестетик терапиянинг мумкин бўлган натижасидир;
- бундай даволаниш тўхтатилган ёки ўтказиб юборилган ҳолатларда беморга салбий таъсир кўрсатадиган эвтаназия мавжуд эмас (масалан, беморнинг аҳволини енгиллаштирмасдан, фақат ғайриинсоний шароитда ҳаётни узайтирадиган даволаш );
-мия ўлими ҳолати қайтарилмас (реанимация тугаган тақдирда эвтаназия мавжуд эмас (ҳар қандай даволаш ҳеч қандай натижа бермайди, азобларни енгиллаштирмайди, кейинги тикланиш учун ҳеч қандай имконият бермайди, балки азобланиш вақтини давом эттиради ва бундан ташқари, оилага чидаб бўлмас азоб келтиради ва номутаносиб харажатлар давлатга);
- ёмон шаклланган янги туғилган болани реанимациялашда ёки оғир патологик ҳолатда, агар у табиий равишда ўлимга олиб келадиган бўлса (ҳаётни давом эттириш сунъий равишда мумкин бўлса, яхшиланишга умид қилмасдан ва мустақил равишда мавжуд бўлиш қобилиятининг пайдо бўлишида):
- беморга ўлимга олиб келадиган касаллик билан "тинчгина ўлишга рухсат берилса", бу табиий равишда қисқа вақт ичида ўлимга олиб келади - агар бирон бир терапия умрини фақат чидаб бўлмас шароитда қисқа вақтга узайтирадиган бўлса, эвтаназия бўлмайди.