Ўзбекистон Республикаси Қурилиш Вазирлиги Тошкент Архитектура

Умумий учиб чиқиб кетаётган чанглар миқдори:
G_уч = Р_с * (α_уч/100) * (1- (п.п.п./100) * β) = 16.39* (10/100) *(1-(41/100)*0,5) =1,3 кг/сек
β – печга қайтарилмайдиган чангни декарбонизациясининг тўлиқлиги; айланма печлар учун β=0,3-0,6.

Печга қайта берилмоқда:
G^/_уч = 0,8*1.3=1,04 кг/сек
С_уч – айланма печдан учиб чиқиб кетаётган чангнинг иссиқлик сиғими; С_уч =1,06 кЖ/кг*град
t_газ – йўқотилаётган газларнинг ҳарорати, град.
Q_уч = G_уч*С_уч (t_газ – t_н)- G^/_уч* С_уч* β =1.3*1,06*(250-15) -1.04*1,06*50 = 268.71 кВт
Атмосфера ҳавосига чиқариб юборилаётган чангни декарбонизацияси и дегидратацияси учун сарфланаётган иссиқлик миқдори:
Q^д_уч = G^//_уч *(23,78* Al₂O₃ + 29,64*СаО+ 17,0 * MgO) =
= 0,2*1.3*(23,78* 4,5 + 29,64*45.75+ 17,0 * 2.5) = 391,44 кВт
Мўрков газлари билан учиб чиқиб кетаёган дегазация газлари иссиқлиги:
Q^ун_уч = 0,1*0,5 * Q_дис = 0,1*0,5*1298,11 = 64,9 кВт
Учиб чиқиб кетаётган чанглар билан йўқотилаётган умумий иссиқлик миқдори:
Q^ум_уч = 268,71+391,44+64,9 =725,05 кВт

6. 
   Ёниш маҳсулотлари билан йўқотилаётган иссиқлик миқдори.
   

V_мўр =13.097 нм³/нм³ (газни ёниш ҳисобига қаранг).
Мўрков газларини иссиқлик саклаш миқдори t_уч = 200⁰С (илова-2 га кўра)
i_мўр =275,5 кЖ/нм³.
Q_мўр = 13.097*275,5*В =3608,22*В кВт

7. 
   Кладка орқали атроф-муҳитга йўқотилаётган иссиқлик миқдори.
   

t_қобиқ = 200⁰C
t_{атроф-муҳит}= 0⁰С
атроф-муҳитга йўқотилаётган йўқотишлар: q_{атроф-муҳит}= 4,2 кВт/м²
Иссиқлик берувчи қобиқ юзаси:
F=π*D*L =3,14*4*150 = 1884,95 м²
Q_атроф = q_{атроф-муҳит}* F = 4,2*1884.95 = 7916,79 кВт

8. 
   Ёқилғини тўлиқ ёнмаслиги туфайли йўқотиладиган иссиқлик йўқотишлари
   

Q_ёқил. = 0,02 * Q_н *В = 735,68 *В кВт
Q_кириш= Q_ёниш+ Q_ҳаво= 36745 *В + 4791,4*В = 41576,4*В
Q_сарф=Q_м + Q_буғ + Q_кимё+ Q_дис + Q^ум_уч + Q_мўр+ Q_{атроф-муҳит}+ Q_ёқил.=
=12516.1+33421.25+20475.12+1298.11+268.71+3608.22*B+7916,79+735.68*B
Q_сарф= 75896.08 + 4343.9 В = Q_кириш= 41576,4*В
75896.08 = 41576,4*В-4343.9 В
75896.08 =37232.5 * В
Сониявий ёқилғи сарфи
В=75896.08/37232.5 =2.04 нм³/сек
Q_кириш= Q_сарф

Илова-1I^/_ҳаво– нам ҳаво энтальпияси

Ҳарорат, ^0С	I^/ҳаво, кЖ/нм^3
100	130,2
200	262,1
300	397,3
400	535,9
500	671,8

Илова-2
Сув буғларининг иссиқлик сақлаши (газлар энтальпияси

Ҳарорат, ^0С	Н2О	СО2	Мўрков газлари
100	150,7	170,0	136,6
200	304,4	357,6	275,5
300	462,7	558,9	417,4
400	626,4	772,1	564,0
500	795,1	994,4	713,5

қилғини соатлик сарфи: В= 7344 нм³/соат.
Ҳисоблаш натижаларини иссиқлик баланси жадвалига киритамиз.
Ёқилғи билан бирга киритилаётган солиштирма иссиқлик сарфи.
q= (B^{/ *} Q_н) / Q= (7344*36745 ) / 35000 = 7710,1 кЖ/кг кл.

Иссиқлик балансини жадвали

Номланиши	Иссиқлик миқдори, кЖ/кг
Кириш қисми
1.Ёқилғини ёниш иссиқлиги, Qёниш= Qн *B / Q	7710,1
2. Ҳавонинг физик иссиқлиги, Qҳаво=(Lα^/ * I^/воз * В) / Q	1005,37
Умумий:	8715,4
Сарф қисми
1.Материални қизиши, Qм / P	1290,3
2.Намликнинг буғланиши, Qбуғ / P	3445.49
3. Клинкер ҳосил бўлиш иссиқлиги, Qкимё/ Р	2110.83
4. Парчаланиш маҳсулотлари билан учиб чиқиб кетаётган газлар йўқотилиши, Qдис / P	133.82
5. Йўқотишлар билан бирга йўқотилаётган иссиқлик Q^у^муч / P	27,7
6.Ёниш маҳсулотлари билан йўқотилаётган иссиқлик миқдори, Qмўр =Vα *iмўр*В / Q	757,1
7. Атроф-муҳитга йўқотилаётган иссиқлик, Qатроф-муҳит / Р	816,16
8.Хисобга олинмаган йўқотишлар Qхис.ол= 0,02 * Qн *В / Q	154,36
Номутаносиблик……………………..	-20,3
Умумий:	8715,4

Баланснинг номутаносиблиги: (100 * 20,3) / 87315,4 =0, 23%.

Мехнат мухофазаси ва техника хавфсизлиги.
Меҳнат хавфсизлиги хизматининг асосий вазифалари қурилиш майдонида ва унга боғлиқ бўлган иш жараёнларида содир бўладиган жарохатланиш ва бошқа бахтсиз ҳодисаларни келтириб чиқарадиган сабабларни бартараф қилиш ва ташкилот маъмуриятининг ишчи ва хизматчига иш шароитини яхшилаб бериш устидан назорат қилиб туриш, фан ва техника ютуқларини жорий қилиш асосида меҳнат хавфсизлиги ва ҳимоя воситаларини мустақил такомиллаштириш, қурилишда меҳнат меҳнат маданиятини ошириш бахтсиз ҳодисаларни олдини олишда қаратилган ташкилий, техник, санитария тадбирларини ишлаб чиқиш ва жорий этишдан иборат.
Печ ва қуритгичларнинг иссиқлик-техник назорати эса иссиқлик агрегатининг тўғри ишлашишни таъминлайди. Бунинг натижасида ишлаб чиқаришнинг иқтисодий самарадорлиги ортади.
Иссиқлик агрегатларидаги қуритиш ёки куйдириш бевосита кузатиш орқали назорат этиш мумкин. Печдаги аланганинг тури ва характерига қараб ёқилғини ёниш даражаси ва қисман температурани аниқлаш мумкин.
Водород ва углерод оксиди ёнганда тиниқ аланга хосил қилади. Ёқилғи таркибида қисман углерод ва чанг бўлса ёрқин ёнади, лекин аланга тиниқ бўлмайди. Тиниқ аланга ёқилғининг тўлиқ ёнганидан далолат беради.
Тутун каналларида кузатилган аланга газ таркибидаги ёнувчи моддалар мавжудлигидан хабар беради.
Тутун қувурларидан чиқаётган қора ёки қўнғир тутун газларни чиқиши ёқилғи таркибидаги қисман углерод ва чангсимон моддаларнинг мавжудлигидан хабар беради.
Ёқилғи ёнишидан хосил бўлган аланганинг ранги хам маълум даражада маълумотлар беради. Газ таркибида намлик миқдори кўп бўлса, оч кул ранг, агар учувчан моддаларининг миқдори кўп бўлса қўнғир-сариқ, кам бўлса тиниқ бўлиб, зангори тусда ёнади.
Бундан ташқари бевосита кузатиш орқали газ қувурлари, тутун каналларида ёриқлар бўлмаслиги, температура, босимни ўлчови приборларнинг созлиги, иссиқлик қурилмасида ва шитда ўрнатилган приборларнинг созлиги, тўғри ишлаётгани назорат этилади.[2]
Шахтали печларда ишлашда печнинг юкланиш даражаси, хаво беришда босим, юклаш ва чиқариш механизмларининг иш тарзи назорат этиб борилади.
Печ юқори босим остида ишлаётган вақтда кўриш дарчаларини очишдан аввал босим камайтирилади, акс холда куйиш эхтимоли катта.
Печда газ ишлатилаётган бўлса газ станциялари ишлаб чиққан қонун-қоидаларга риоя этиш талаб этилади.
Айланма печларда ишлашда печнинг айланиши, температура, печ юритмаларининг иш тарзи назорат этилади.
Кўмир кукунидан ёқилғи сифатида фойдаланишда чангни йиғилиб қолиш холларини олди олинади.

Хулоса.
Мен ҳўл усулда ишлайдиган айланма печ ускунасини лойиҳалаганимда.
Ёқилғи-газ;
шламнинг намлиги -42%;
айланма печ ўлчамлари D x L =4x150 м;
Q =35 т/соат дан иборат.
Бунда: Q_н – ёқилғини ёниш иссиқлиги, 36745 кЖ/нм³ тенг.
Ёқилғини ёниш хисоби:L_α^/ = 12,06 нм³/нм³ тенг.
Материалларни қиздириш учун сарфланаётган иссиқлик миқдори:
Q_м = 12516,1 кВт тенг.
Намликни буғланиши учун сарфланадиган иссиқлик сарфи :
ω_нам =11,87 кг/сек. тенг.
Клинкер хосил бўлишининг иссиқлик сарфи:
q_x = 2110,83 кЖ/кг кл тенг.
Парчаланиш маҳсулотлари билан йўқотилаётган иссиқлик миқдори:
V_CO2 = 3,23 нм³ / сек;
V_H2O=0,47 нм³/сек тенг.
Умумий учиб чиқиб кетаётган чанглар миқдори:
G_уч =1,3 кг/сек тенг.
Иссиқлик берувчи қобиқ юзаси:
F=π*D*L =3,14*4*150 = 1884,95 м²
Q_атроф = q_{атроф-муҳит}* F = 4,2*1648,5 = 7916,79 кВт тенг.
Ёқилғини соатлик сарфи: В= 7344 нм³/соат тенг.
Ёқилғи билан бирга киритилаётган солиштирма иссиқлик сарфи:
q= 7710,1 кЖ/кг кл тенг.
Иссиқлик балансини жадвалидан баланснинг номутаносиблиги:
(100 * 12,06) / 8735,76 =0, 138%.тенг бўлар экан.
Хўл усулда ишлайдиган айланма печда клинкер ишлаб чикариш сифатлирок бўлади.Чунки шлам бассейнда охак ва гил майдалаганда заррачалар ўлчамлари бир хилда бўлади.Бунинг таьсирида клинкер сифати ошади.Шунинг учун хам кўп цемент завотларида киммат бўлсада хўл усулдан фойдаланилади.


Фойдаланилган адабиётлар рўйхати.

1. Ганиева М.М. “Боғловчи материаллар ишлаб чиқаришда иссиқлик жараёнлари ва қурилмалари” Маърузалар матни.

Тошкент-2009; -135 бет.
2. Нигмаджанов С.К. Юлчиев Р.А. Иссиқлик техникаси. Тошкент -2010. – 36 б.
3. З.А.Мухамедбаева. Боғловчи материаллар ишлаб чиқаришда ускуна ва жихозлар. Маърузалар матни. Тошкент: ТКТИ. 2007. -103 бет.
4. Mahmudova N.A. “ Issiqlik texnikasi va issiqlik texnikasi uskunalari” o’quv qo’llanma. Toshkent 2013.
5. Юнусов Ж.Я., Махмудова Н.А. «Теплотехника и теплотехнические установки», Ташкент – 2005 г.