Ўзбeкистон рeспубликаси

Диагностик таҳлил

Жаҳон молиявий-иқтсодий инқирозини сабаб-оқибатларини ўрганишдан олинган сабоқлардан бири корхона фаолиятини иқтисодий жиҳатдан ўрганишда воқеликларни юзага келаётган белгилари ҳамда симтоплари орқали, уларнинг тавсифлаш асосида содир бў1иши мумкин бў1ган ҳолатлар ва уларнинг натижаларини олдиндан илмий асосда башоратлаш замрат эканлигидир. Олдиндан башоратланган натижалар мақсадга мувофиқ бўлса жараён ўз йўна1ишда давом эттирилади. Агар, жараён натижасининг самарадорлигини оширишга ^{таъсир этувчи омиллар аниқланса топилган омиллар} чора-^{тадбирлар} воситасида фаолиятга жорий этилади. Башарти, диагностика натижалари салбий ҳолатлами кўрсатса, унда режа ва бюджет кўрсаткич1ари бозор талаблари ҳамда корхона имкониятлари асосида қайтадан кўриб чиқилади ва зарур ўзгартиришлар олдиндан амалга оширилади. Диагностика таҳлил қисқа ёки узоқ муддатли воқеликлами ўрганиб ^{уларни иқтисодий ҳолатнинг истиқболли натижаларини ҳамда} р^{ивожланишини} кўрсатиб беради. Демак, мазкур таҳлил тури корхона фаолиятини бошқаришнинг асосий фüнкцияларидан бирини муваффақиятли амалга оширишда муҳим аҳамият касб этади.

Яна, ҳозирги даврда иқтисодий таҳлил учун керакли манбалар ^{ҳажми қисқариб бориши, уларнинг ўзгариб туриши,} таҳлил ^{ишларини} меъёрий манбалар билан таъмин1аш қийинлашиб бораётган шароитда диагностик таҳлилга эҳтиёж кучаймоқда. ЧункÎ кам маъ1умот1ар асосида юзага келадиган ҳолатлами олдиндан тўғри кўрсатиб бериш бугунги кун талабидир.
Корхоналарда иқтисодий диагностика кўплаб турдаги комплекс аналитик вазифаларни ҳал этиш имконини беради.
^{Иқтисодий длагностикада барча турдаги маъ1умот1ар} м^{анбаидан} фойдаланиш унинг аниқлиги ва ишончлилигини оширади.
Иқтисодий диагностика корхона фаолияти даражасида учта босқичдан иборат бўлади. Биринчи босқичда диагностик таҳлил ўтказиш учурı керак бў1адиган кўрсаткич1ар рўйхати туЗİлади.
Иккинчи босқичда ўрганиладиган параметрлар бўйича аналитик тадқиқотлар олиб борилади. Учинчи босқичда диагностиканинг натижасига ва олинган маъ1умотламинг бошқарув жараёнларида фойдаланишига баҳо берилади.

10. 
    Ички хўжалик ва корхоналараро таҳлил
    

Иқтисодий таҳлилнинг объекти хўжалик юритувчи субъектлардир. Буларга фалсафий жиҳатдан қарайдиган бўлсак, макон деб қараш мумкин. Макон нуқтаи назаридан иқтисодий таҳлил иккига бў1инади: ички ва ташқи.

Ички иқтисодий таҳлил деганда шу хўжалик юритувчи субъект ходимлари томонидан ўткази1адиган таҳлил тушунилади. Масалан, акциядорлик жамияти хўжа1ик фаолияти таҳлилини оладиган бўлсак, фақат шунга дахлдор кишилар томонидан ўткази1адиган таҳлилдир.
Ташқи иқтисодий таҳлил деганда шу хўжалик юрîтувчи субъект фаолиятини бошқа ташқи субъектлар томонидан ўткази1адиган таҳлил тушунÛади. Масалан, акциядорEк жамияти хўжалик фаолиятини ассоциация, солиқ идоралари, банк ходимлари, статистик ва молия органлари томонидан таҳлил қилиниши мумкин. Бу таҳлил ташқи таҳлилга мисол бў1ади ва улар молиявий ҳисоботларга асосан ажратилади.

Ташқи хўжаликлараро таҳлили

Ички хўжалик таҳлили
Ушбу таҳлилнинг таснифи ва тавсиф қуйидаги чизмада келтирилган.





Бунда фақат хўжалик субъект ва унинг таркибий тузилишлари фаолияти шу субъектлар ходимлари томонидан таҳлил қилинади

Биф вақтнинг ўзида бир қанча хўжалик субъектлар хўжалик фаолияти таҳлил қîлинади. Масалан, концерн, к.омпания, ассоциат- сия ходимлари ўх таркибига кİрувчи бир қанча корхоналар хўжа1ик фаолиятинî таҳлил қилиши
мумкин