Ўзбeкистон рeспубликаси

Тадқиқотнинг объектига нисбатат маъ1умот ички ва ташқи бўЖади. Ички ма ълwнот ‹•изинии бу ҳухгалтерия, статистика, оператив ҳисоб ва ҳисобот маъ1умот1ари, режа маълиимотлари, корхт›нада ишлаб чиқилган меъёрий ҳужжатлар ва ҳОфифлз£3, Тншқи маълумотлар тизими бу статистик тўп1аиритар.лагт қай‹и этилган маъ1умот1ар, доимий ва махсус нашрётл ар, х‹анференция ›c уcлииашувлардаги маълумот- тар, расмий ва хў|алик-ҳуқуқий ҳуж*атиар ва слиу кабилар.
Тадқиқотнии•!г пррдмэтига нисå.стен маълумот асосий маълу- мотга, ҳамда c›ърқанилаётган .иедмcт соҳасини янада мукам- малроқ тавсифлаш учун ёрдамcл°.! маълумотларга бўлинади.
Доимий раи•ишда фу.шаЖиган аналитик маъ1униот рег иляр ва эпизод тавсифидаги маълумотларга бўлинади. Регуляр маълумот инанбаларига рCжалл хъа ҳисоб маъ1умот1ари тегишли. Эпизод лавсифидаги маълутнотлар эса кераклииик даражасига нисф›атан ҳосил бў1ади, мисол учун янги ратЖобатчи ҳақида маъ1умот.
Регуляр маълумот, ўз навбатида, ўзини кераклилигини узоқ муддат сақловчи доимий маълумотга (кодлар, шифрлар, бухгалтерия ҳисобининг режаси ва шу кабилар), ўзини кераклилигини маъ1ум бир муддат сақлайдиган шартли доимий маъ1умотга (режа кўрсаткичлари, меъёрий кўрсаткич1ар), воқеаларнинг тез тез ўзгаришини тавсифлайдиган оъзгарувчан маъ1умотга (маъ1ум бир муддат учун таҳлил қилинаётган объект ҳақидаги ҳисоб маъ1умот1ари) кабиларга таснифланади.
Ўрганиб чиқиш жарёнига нисбатан маъ1умотни бирламчи маълумот (бирламчи ҳисоб, инвентаризация, тузатиш маъ1умот- лари) ва маълум бир ўрганиш ва ўзгариш жараёнини ўтган иккиламчи маълумотга (ҳисобот ва шу кабилар) ажратиш мумкин.
Таҳлилнинг информация таъминотини амалга оширишда бир қатор талаблар қўйилади, яъни маъ1умотнинг аналитик эканлиги, унинг ҳақиқийлиги, тезкорлиги, таққослана олиши, рационаллиги ва бошқалар.
Маълумотнинг аналитик эканлиги бутун иқтисодий маъ1умот иқтисодий таҳлил талабларига жавоб бериши кераклигинин билдиради, яъни маъ1умот1аминг айнан соҳалар фаолияти ва иқтисодий жараённи ҳар томонлама ўрганиш учун зарур бў1ган деталлаштирилган ҳолда келиб тушишини таъминлаш, улар асосида асосий омилларнинг таъсир қилишини аниқлаш ва ишлаб чиқаришнинг самарадорлигини ошириш учун ички хўжалик захваларини ўрганиш имкони бўлиши лозим. Шунинг учун иқтисодий таҳлилнинг ҳамма инфомация таъминоти бошқарув талабларига асосан доимо мукамаллаштирилиб борилиши лозим.
Иқтисодий маъ1умот ҳақиқий ҳолатга мос бў1иши ҳамда тадқиқот жараёнини объектив акс эттириши керак. Акс ҳолда таҳлил натижасида қилинган хулосалар, амалиётга тўғри келмайди, таҳлилчилар томонидан ишлаб чиқилган таклифлар эса нафақат корхонага керакли бўлиши, балки унга зиён келтириши ҳам мумкин. Шунинг учун таҳлил учун йиғилган маъ1пмот юқори сифатли бў1ишини текшириш лозим.
Маълумотнинг тезкорлиги. Амалга оширилган хўжа1ик жараён- лари ҳақидаги маълумотлар қанчалик тез етказиб берилиши, таҳлилни ҳам шунчалик тезкор ўтказиш мумкинлигини, камчиликлами, йўқотишлами аниқлаш ва уларни ўз ўрнида бартараф этишни
билдиради. Маъ1умотни оперативлигини ошириш янги мулоқот воситаларидан фойдаланиш, уларни ЭҲМ амалга ошириш ҳисобига эришилади.
Маъ1умотнинг сифатига бериладиган талаблардан бири уни тадқиқотнинг предмети ва объектига, маъ1ум бир муддатга, кўрсаткичлами ҳисоблаш методологияси ва бошқа бир қатор белгиларга таққосланишини таъмин1ашдир. Олдиндан кўрсаткич1ар таққосланиши таъминланган бўлса, у ҳолда таҳлил анча кам меҳнат талаб қилади. Бунинг учун бутун рақамли маъ1умотнинг сифатлилиги текширилгаиıидан сўнг, у кўриб чиқилган қўлланишларни ишлатиб маъ1ум бир кўринишга келтирилади.
Информацион базани шакллантиришда таҳлил қилиш учун маълумотларни онсонлаштириш мақсадга мувофиқ. Аналитик тадқиқот кўп ҳолда башорат тавсифига эга бў1иб, бухгалтер ҳисоботидаги каби аниқликни талаб қилмайди. Хўжалик субъектлари фаолиятига бериладиган умумий баҳони осонлаштириш мақсадида бирламчи маъ1умотлар кўпинча ўрта ва нисбий кўрсаткич1ар даражасида кўрсати1ади.
Ва ниҳоят, маълумот тизими рационал бў1иши керак, яъни маъ1умотни йиғиш, сақлаш ва ишлатиш учун кетган вақтни камайтириш лозим. Бир томондан, иқтисодий жараёнини комплекс таҳлил қилиш учун ҳар томонлама маълумот талаб қилинади. Агар, бундай имконият мавжуд бў1маса таҳлил тў1иқ бўлмайди. Бошқа томондан, ортиқча маъ1умот уни қидириш, йиғиш ва қарор қабул қилиш жараёнини узайтиради. Ушбу талабдан, маъ1умотни фойдалилигини текшириш зарурлиги, ҳамда кераксиз маълумотларни чиқариш ва керакли маъ1умот1ами киритиш асосида маъ1умот1арни такомиллаштириш мумкинлиги келиб чиқади.
Шундай қилиб, иқтисодий таҳлилни самарадорлигини таъминлашда ʼ зарурий шартлардан бири бў1ган, иқтисодий таҳлил маъ1умот тизими юқорида қайд этилган талабларга мувофиқ шаклланиши ва такомилланиши шарт.