Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi reja

Ish rejasi
Bu hujjat chorakka yoki yarim yilga tuziladi. Amalda bu
hujjatni, kõpincha, kalcndar va darslar bõyicha reja deb
ataydilar. Rejalashtirish tizimida u metodik ta'minlash
vazifasini aajaradi.
Ish rejasining obyckti dastur va graflkda kõrsatilgan asosiy
mashqlar bolibgina qolmasdan, ya’ni shunga taalluqli bõlgan
iay>'orlov, yordamchi va nazorat mashqlari hamda uyga vazifa
kiradi. Asosiy diqqat har tomonlama mashqlarga beriladi.
Masalan, arğamchi bilan sakrash umumiy va maxsus chiJamlilikni, tõğri harakatni, sakrovchanlikni rivojlanliradi. U
;os. lizza. oshiq bõğinlarini mustahkamlaydi va butun tana
muskullarini takomilla&htiradi.
Ish rejasida õqituvchi har bir mashğulotning vazifasini
xlgilaydi. Bu jarayonda u oldingi õrgatish dasturidan foyJalanadi.
Asosiy qism mazmuni bclgilanib. sõng ta>7oriov qismga ittanba
tanlanadi. Ular asosiy. maxsus va yordamchi. umumiy
rivojlantiruvchi mashqlarga bõlinadi. (Eslatamiz. tayyorlov ^ism
mashqlari asosiy qism vazifalariga taalluqli bõlishi kerak).
V'a'ni asosiy qism vazifalarini bajarish uchun bolalarning qaysi
nuskul va bõğinlari harakatchanligini talab ctsa. shu bõğin .a
muskullarga kõproq xilma-xil mashqlarni berish maqsadga
nuvofiqdir.
Darsning yakunlov qismini rejalashtirishda õtilgan dars jilan
kelgusi dars aloqasini ta'minlashni unutmaslik kerak. Bunda
õquvchilarga uyga vazifa berish. õtilgan materiallarni akrorlash
hamda mustaqil ishlar orqali erishiladi. Shu yerning yzidayoq
muskullarni bõshashtira bilish va egiluvehanlik ichun mashqlar
rejalashtiriladi.
Ish rejasi vaqtli rejaga kiradi. Quyida mua>7an soatga
nõljallangan ish rejasini keltiramiz:
Dars konspekti
Oqituvchining bu rejasi eng aniq va operativ rejalash- irishga
kiradi. U darslarni rejalashtirish tizimini tugallaydi va
ashkiliy ishni bajaradi. Konspekt õqituvchining darsga
a>70igarligining bevosita natijasidan iborat. Konspekt ish
rejasi asosida, parallel sinilar uchun ham ishlab chiqiladi
(ammo bularni liar birida ishlar xususiyati kõrsatiladi).
Konspckt aniq vazifaga ega bo*lib. õqituvchi shu vazifa- larni
darsda hal ctishi kerak. Hamma gumh õquvchilarining (ayyorgarlik
darajasi hisobga olinishi kerak. Bu pedagogik jarayonni
tezlatadi. Vazifalar qoidaga binoan. titul varaqning õziga,
ya’ni „konspckt" sõzidan sõng yoziladi. Sõng õquvchilaming
crishgan harakat faoliyatlari darajasini hisobga olgan holda
vazifalar mazmuni aniqlasht iriladi. Konspckiga darsda o*iili$hi
lozim bõlgan mashqlar ketma-ket yoziladi: mashqlar, nazariy
ma'lumot va uyga vazifa. fanlararo aloqa imkoniyati kõrsatiladi.
Birinchi galda. ma’lum darsga mashqlar tanlanishi maqsadga
muvofiqligini asoslash zamr, ya’ni learning aniq nimaga
mõljallanganligini kõrsatish kerak.
Pars vazifalari bclgilanib olingandan sõng. darsning qaycrda
õtilishi. moddiy-tcxnik ta'minlash, jihozlar. sport snaryadlari.
asbob-anjomlar kõrsatilishi lozim.
Dars mazmuniga aniqlik kiritilib, yozib bõlgandan sõng.
mashqlarni takrorlash soni va vaqti deb kõisatilgan grafaga —
mashqlarni takrorlash soni, mashq uchun bcrilgan vaqt.
masofaning uzunligi qanchaligi aniqlashtiriladi. Mashqlar
mc'yori va vaqti bolalar va qizlar uchun alohida kõrsatiladi.
„Metodik ko*rsatma“ grafasiga. metodik (uslubiy) ishlar.
pcdagog va soğlomlashtirishning õzaro didaktik munosabati.
tarbiyalash va soğlomlashtirish ta'sirining yõllari. qõshimcha
vazifalar, faollarini darsga tayyoriash usuli, nazoratning shakl
va usullari, mustaqil ishlar bõyicha kõrsatmalar yoziladi.
„Metodik kõrsatma" grafasi bilan „Tashkiliy kõrsatma"
grafasini bir-biriga qõshib yuborish ham mumkin. Agarda
„tashkiliy kõrsatma" alohida yoziladigan bõIsa, u holda bu
grafaga sinf va gumhni boshqarish usuli. asbob-anjom va sport
snaryadlarini taqsimlash va yiğishtirish. ularning õrni, õyinlami tashkil etish, ishlar tun, texnik xavfsizlikni ta'minlash
yõllari yoziladi.
Darsning alohida va ayrim qismlarini yaxshi tushunish uchun
jadvaldan foydalanish mumkin.
Jismoniy tarbiya bõyicha õquvchilaming darsdan tashqari
ishlarini rejalashtirish
õquvchilarning jismoniy tarbiya bõyicha(ish!ari butun
pedagogik jamoa tomonidan õtkaziladi, tibbiy xodim. jamoatchi
tashkilotlar, ota-onalar va otaliq tashkilotlari jalb etiladi.
Umumiy rahbarlik maktab rahbariyati tomonidan. amaliyotda esa
jismoniy tarbiya õqituvchisi tomonidan olib boriladi. Bu holatda
qilinadigan ishlar ravshan va aniq rejalashtirilgandagina
muvafTaqiyatga crishiladi.
Darsdan tashqari ishlar qator hujjatlar orqali ifodalanadi:
— jismoniy tarbiya bõyicha õqituvchilarning darsdan tashqari
ishlarining umummaktab yillik rejasi;
— „Alpomish" va MBareliinoy" majmuasiga tayyorgarlik va
me’yorlami topshirish reja-grafigk
— ommaviy sport ladbirlarining kalendari (tavqim);
— maktab jismoniy tarbiya jamoasining tõgarak mash- ğu lot
lari jadvali;
— tõgamklaming ish rejasi.
Darsdan tashqari ishlar umummaktab yillik rejasi va maktab
jamoasi faoliyatining liamma yõnalishlanni õz ichiga oladi.
155
Jismoniy tarbiya bõyicha darsdan tashqari ishlarning yillik
rejasi
№
Hajaril
adigan
ishlar
mazmuni
Bajari
sh
muddat
i
Bajaris
h uclum
javobga
r
Bajaril
ganligi
haqida
belgi
1 2 3 4 5
Rejani luzish ishlarida jismoniy tarbiya jamoasi kcngashining raisi, sinfdan tashqari ishlar tashkilotchisi. harbiy
tayyorgarlik rahbari. sinflar metodik biiiashmasining raislari
va boshlanğich sinf õquvchilari. shifokor. liar xil klub va birlashmalar rahbarlari bevosita qatnashadilar.
Reja loyihasi ota-onalar qõmitasining raisi, pedagog-tashkilotchi bilan kelishiladi va butun maktab pcdagogik jamoasining muhokamasiga qõyiladi. Bunday bar tomonlama muhokamadan
sõng, reja maktab dircktori lomonidan tasdiq- lanadi va maktab
jismoniy tarbiya hayotining qonuni bõlib qoladi.
Reja qator bõlimlardan iborat bõladi. Har xil maktablarda ular
turlicha. Rejada quyidagi variantlarning bõlishi maqsadga
muvofiqdir:
I. Maktabda õtilgan ishlar tahlili va kelgusi õquv yilining
asosiy vazifalari. Bu bõlimda maktabda ommaviy jismoniy tarbiyasoğlomlashtirish va sportni rivojlantirish bõyicha crishilgan
yutuqlar kõrsatiladi. eng yaxshi sinf. klub. tõga- rak alohida
belgilanadi. Erishilgan yutuqlami yanada rivojlantirish va yõl
qõyilgan kamchiliklarni tõğrilash choralari belgilanadi.
II. Tashkiliy ishlar. Bu yerda sinf jismoniy tarbiya
tashki- lotchilarini say lash, jismoniy tarbiya jamoasining
hisobot- saylov yiğilishini tashkil etish. uning komissiyasini
tuzish, faollar va pedagoglar kengashini õtkazish tadbirlari
rejalash- tiriladi. Tashkiliy ishlarga quyi zvenolarda reja lash
tirish masalasi kiradi (sinflarda. õquvchilar qõmitasida).
Bungii „Eng yaxshi sportchi" sinf kõrik-konkursini tashkil
etish. jismoniy tarbiya faollarini tayyorlash va qayta
tayyorlash. jamoatchi-õrga- tuvchilar-instruktorlar sinovini
õtkazish kiradi.
III. Õquv ishlari. Bu bõlim quydagilami õz ichiga oladi:
ocluq mashğulotlami tashkil etish. jismoniy tarbiyaning har 156
156
xil muammolari bõyicha sinf rahbari uchun scminar-ama- liyotlami
õtkazish; jismoniy tarbiya-soğlomlashtirish va ommaviy-sport
ishlarini yaxshil&sh masalalari bõyicha pcdagogik kengashni,
õqituvchilar uchun metodik burchakni rasmiy- lashtirish, otaonalar uchun ochiq mashğulotlami lashkil dish.
IV. Õquvchilarni õquv kun tartibida soğlomlashtirish
tadbirlari. Bu bõlimda darsgacha bõlgan gigiyenik gimnaslikaning õrnini, vaqtini, jismoniy daqiqalar, hamma sinf
õquvchilari bilan tanalTusdagi õyinlarning tartibini aniqiash,
kuni uzaytirilgan guruhlar tarbiyachilari bilan scniinarlar
õlkazish. Shu bõlimda soğlomlashtirish kunlarini õtkazish ham
rejalashtiriladi.
V. ..Alpomish’’ va ..Barchinoy" majmuyi bõyicha ishlar. Bu
bõlim mazmuniga ..Alpomish’’ va „Barchinoy" majmuyini va lining
yiğilish rejasini tuzish. ..Alpomish" va „Barchinoy" majmuyiga
tayyorgarlik va me’yorlarini topshirish reja-grafigini
tasdiqlash, inspektorlik tekshirishini õtkazish kiradi.
VI. Ommaviy sport ishlari. Bu bõlimda quyidagi masalalar
yoritiladi: UJT va sport turlari bõyicha lõgaraklami tuzish.
tõgarak mashğulotlari va salomatlik guruhi jadvalini tuzish;
yosh iqtidorli sportchilarni bayramga yõllash. qatnashishini
nazorat qilish. Bundan tashqari. ommaviy musobaqalar „Umid
nihollari". ..Yuguruvchilar kuni” kõrik konkurslari. harbiysport õyinlari, maktab tcrma komandasining õrtoqlik uchrashuvlari. sport bayramlari va ommaviy chiqishlar kiritiladi.
VII. Yashash joylarida ishlar. Yashayotgan joylarda jismoniy
tarbiya-sport ishlarini õtkazish guruhlarini tashkil etish,
mashğulotlar õrnini jihozlash.
VIII. Tashviqot-tarğibot ishlari. Bu bõlimda sport, jismoniy
tarbiya bõyicha ma’ruzalar. sport kcchalari õtkazish.
kinofestivallar, nishonlar kõrgazmasi, sport mas-zularida ijodiy
ishlar. sport faxriylari va faoliyatdagi sportchilar. niaktabni
bitirganlar bilan uchrashuv, dcvoriy gazeta. rasmlar kõrgazmasi. bullutcnlar. radiogazcta ishlari rejalashtiriladi.
IX.Tibbiy nazorat. Bõlim mazmuni: tibbiy kõrikni õtkazish,
õquvchilarning tibbiy guruhini aniqiash, bu guruhlar ishini
doimo tibbiy nazorat qilish, musobaqa va boshqa sport ommaviy
tadbirlami tibbiy ta’minlashdan iborat.
X. Xõjalik ishlari. Bu bõlimda sport inshootlari maydonlarini kõrish va ularni õqituvchilar.otaliq tashkilotlari va
õquvchilar kuchi bilan jihozlash, asbob-anjomlarni tayyor- lash,
uyda mashğulot uchun sharoil yaratish, kõrgazmali qurollar va
tcxnik manbalarni tayyorlash ishlari rejalaslitiriladi.
Yuqorida sanab õtilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun
maktab rahbariyati tomonidan javobgar shaxs tayinlanadi.
õqituvchining vazifasi — rejaning hamma bõlimlarini amalga
oshirishda bosh-qosh bõlish, uning bajarilishini nazorat qilish
va bu haqda maktab dircktorini xabardor qilib turishdan iborat.
„Alpomish" va „ Barchinoy** majmuyi me’yorlariga tayyorgariik
kõrish va ularni topshirish reja-grafigi
№ Talab
va
me’yo
rlar
nomi
Yil oylan
IXX XI XI
I
1
I I
II
I
I V
V V
I
yoz
gi
ta'
til
,.AIpomish“ va ..Barchinoy" majmuasi mc’yorlariga tayyorgariik
va ularni topshrish reja-grafigi tuziladi. Majmuaning alohida
turlari va normalarini qabul qilishning muddati bclgilanadi.
Buning uchun aniq me’yorlarga va yil oylariga taal- luqli bõlgan
reja kataklari ma lum ranglar bilan bclgilanadi: masalan.
mc’yorlash — sariq. mc'yorlarni qabul qilish — qizil. Bunday
grafikni jismoniy tarbiya burchagining kõrinarli joyiga
qõyiladi. U darslarda õquv materialini õtish reja-grafigi va
iqlim sharoitini, hamma ommaviy sport tadbirlarini hisobga olish
orqali tuziladi.
Ommaviy sport tadbirlarining kalcndari
Nv
M
usobaqal
Õtkn
-
Olka
- Bosh
Musohn
-
arning zish zish hakam qani
nomi vaqt
i
joyi va
bosh
kotib
õtka/i
sh
uchun
javobg
arlar
Ommaviy sport tadbirlarining kalcndari tuman musobaqalarining kalendariga moslab tuziladi. Kalendarga xronologik
tartibda butun maktab musobaqalari kiritiladi.
Tõgarak mashğulotlarining jadvali
N *
Tõg
arak
lar
nom
i
Trcn
erning
ismi
Malta kunlari va
ishlash vaqii
Dusha
nba
Scsli
anba
Cli
orsha
nba
Pay
-
sha
nba
Ju
nt
a
Sha
nba
Yak
-
sha
nba
Kataklarga, har bir tõgarak qarshisiga va kunlarga mash-
ğulotlarning boshlanislii va tugallanishi yozib qõyiladi.
Tõgaraklar ishi alohida metodikada õrganilgan ycngil atletika
(gimnastika, sport õyinlari, suzish) rejalashtirish hujjatlari
asosida amalga oshiriladi.
Ishlar hisobi
Rejalashtirish rasmiy jarayon emas, faoliyat qõllanmasi bo* I
ishi uchun õquvchilarning imkoniyatlari, ish sharoiti. boshqa
holatlami õzaro muvofiqlashtirib, uni doimiy tartibga solib
turish zarur. Buni faqat muntazam obycktiv nazorat va ishlarni
hisobga dish orqali bajarish inumkin.
Hisob — ish holatiga taalluqli bõlgan yozuvlami muntazam
amalga oshirishdan, bclgilangan rejalarni bajarish va ma’lum ish
davrining yakunidan iborat.
Rejalashtirish va hisob bir-biri bilan õzaro boğlangan.
Rejalar ishlarning yõnalishi va mazmunini, lining doimiyligi,
qamrab dish hajmining imkoniyatini bclgilaydi. Hisob ayrim
kõrsatkich sifatida õquv jarayonini kõproq samaradorlik bilan
boshqarish imkonini bcradi. Doimo õquvchilar kõrsat- kichlarini
kõrish, ular asosida tcgishli xulosa chiqarish. õz rejasiga va
õquvchilarning mustaqil ishlari rejasiga zaruriy õzgarishlar
kiritish imkonini beradi.
Amaliyotda taxminiy, joriy va yakuniy hisoblar mavjud.
Taxminiy hisob — õqituvchining mashğulot õtkazadigan
õquvchilar guruhini xaraktcrlovchi ma'lumotidan iborat. Taxminiy
hisob ma’lumotlari reja tuzish, mashğulot mcto- dikasini
aniqlashtirish imkonini beradi. Taxminiy hisoblar anketa
ma’lumotlari, shifokor nazorati ma’lumotlari, sport- pcdagogik
kõrsatkichi, pcdagogik kuzatuv, ota-onalar haqida ma’lumotlardan
iborat. Taxminiy nazorat natijasida õqitlivchi õquvchilarni
guruhlarga birlashtirish zarurligi haqida qaror
qabul qiladi, õrgatish dasturiga aniqlik kiritadi ayniqsa,
qoloq- lar uchun. Bundan tashqari, taxminiy hisob natijasi õquvchilarning muslaqil mashğulotlari mazmunini aniqlash asosi
hisoblanadi.
Joriy hisob bajarilgan ishlarning sifatini tekshirish shakli
hisoblanadi. U õrgatish davrida muntazam amalga oshiriladi va
samaradorligini baholashga yordam beradi. Joriy hisob
ishlarining mazimmi õquvchilarning muntazam mashğulot- larga
qatnashuvining hisobi. salomatlik holatlari. jismoniy
rivojlantirishlari va jismoniy tayyorgarliklari.
ulguruvchanliklar- dan iborat. Joriy hisob ma'lumotlari õquv
jarayoniga õzga- rtish kiritish uchun asos hisoblanadi.
Yakuniy hisob chorak yarim yillik, õquv yili ishlariga yakun
yasashda amalga oshiriladi. Yakuniy hisob ma'lumotlarini ishda
erishilgan yutuq va kamchiliklami aniqlash uchun juda sinchiklab
tahlil qilish zarur. Bu kelgusida manba. mctod va ish
shakllaridan samaraliroq foydalanish imkonini beradi. Hisob
ma'lumotlarining tahliliga õquvchilarni kengroq jalb qilish
kerak.
Õquv ishlarining hisob hujjati sinf jurnali va õqituvchi- ning
shaxsiy hisob jurnali hisoblanadi. Birinchisi. eng zaruriysi
bõlib. har bir sinf uchun alohida yoritiladi. Unda pedagog
qatnashayotganlarni hisobga oladi. baho qõvadi. õtilgan dars
mazmunini va uyga vazifani yozib boradi.
Darsdan tashqari ishlarning hisob hujjati jismoniy tarbiya
bõyicha tadbirlarni õtkazish umummaktab hisob jurnali
hisoblanadi.
Jismoniy tarbiya bo(yicha tadbirlarni hisobga olish umummaktab
jurnali
N Õtkazilgan Qatnusltganlar Kim Õlkazishga doir
tadbirlaming soni õtkazdi muloltazalar
nomi
Bu jurnalga umummaktab rejasida kõrsatilgan hamma mas'ul
shaxslar yoziladi. Jurnal õqituvchilar xonasida maxsus
ajratilgan joyda saqlanadi. Yozuvlarni maktab rahbariyati va
jismoniy tarbiya õqituvchisi nazorat qilib turadi. Hamma
õtkaziladigan tadbirlar musobaqalardan boshlab, chiroyli bezalgan papkalar unda õtkazilgan tadbirlar nizomi. sscnariysi.
qatnashganlar rõyxati. talabnoma (zayavka), protokollar.
afishalar saqlanadi, .
Hisob hujjatlariga razryad nishonlarini bcrish buyruqlari,
majmua bõyicha musobaqaning õtkazilganligini tasdiqlovchi
boshlanğich luijjatlar. maktabning rckordlar kitobi. sport
tõgaraklari ishining hisob matcriallari kiradi.
Rejalashtirish va hisob-kitob tizimining darajasi õqituvchining malaka darajasini.uning bilimdonligini va õ7. vazifasiga
mtmosabaiini ifodalaydi.

HISOBGA OChISh VA BOSHQARIShNI NAZORAT

Reja
1. taraqqiyot va taraqqiyotni boshqarish.
2. Jismoniy madaniyatni baholash.
3. Jismoniy madaniyatda o'zini tuta bilish.
Buxgalteriya hisobi va nazorati ham ajralmas qism hisoblanadi
FC.
FC talabalari jarayonida nazorat va buxgalteriya hisobi shartli ravishda
quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1. salomatlik holatini hisobga olgan holda va o'quvchilarning jismoniy
rivojlanishini baholash;
2. talabalarning jismoniy tayyorgarligi va harakat qobiliyatini rivojlantirish
darajasini hisobga olish;
3. FC darslaridagi yutuqlarni hisobga olgan holda.
Sog'likni tekshirish va jismoniy rivojlanishni baholash shifokor (birinchi navbatda)
va jismoniy tarbiya o'qituvchisi tomonidan amalga oshiriladi. Tekshirish bir necha
soatdan keyin amalga oshiriladi. Bunday tekshiruv uchun asos yoshning taxminiy
me'yorlari, ya'ni ma'lum yosh davrlariga tegishli maktab o'quvchilarining sog'lig'i
va jismoniy rivojlanishining ma'lum parametrlari mavjud.
Jismoniy rivojlanishni o'lchash orqali baholanadi:
S tana hajmi (bo'yi va vazni, ko'krak atrofi, tana va oyoq-qo'l uzunligi va
boshqalar);
S fizikaning tashqi belgilarini baholash (ko'krak shakli, oyoqlari, vazni,
mushaklarning yengilligi, yog 'birikishi, terining egiluvchanligi va boshqalar);
S balog'at yoshini o'lchash (tashqi jinsiy xususiyatlar bo'yicha);
S muayyan funktsional ko'rsatkichlarni o'lchash (masalan, o'pkaning hayotiy
qobiliyati, individual mushak guruhlarining kuchi, tezlikni namoyon bo'lishi
darajasi, bo'g'inlarda chidamlilik va harakatchanlik).
Bularning barchasi har bir talabaning tibbiy yozuvida qayd etilgan.
Ushbu ma'lumotlar asosida barcha talabalar uchta tibbiy guruhga bo'lingan:
1. Asosiy tibbiy guruh;
2. Tayyor tibbiy guruh;
3. Maxsus tibbiy guruh.
Talabalarning jismoniy tayyorgarligi va vosita qobiliyatlarini rivojlantirish darajasi
o'qituvchi tomonidan jismoniy madaniyat darslarida testlar yordamida amalga
oshiriladi (jismoniy madaniyat nazariyasi va metodologiyasida nazorat mashqlari
deb nomlangan jismoniy mashqlar (FU) test sifatida ishlatiladi).
Testlar - bu o'qitishning muayyan davriga kirganlarning jismoniy holatini aniqlash
uchun ishlatiladigan, mazmuni, shakli va bajarilish shartlari bo'yicha
standartlashtirilgan harakatlar.
Sinov - bu nazorat mashqlari (testlar) dan foydalanishning ma'lum bir tizimi.
Hozirgi kunda, FC amaliyotida ko'pincha ikkita test sinovlari qo'llaniladi:
1) Pedagogik testlar - natijani o'lchash va keyinchalik baholash asosida. Ular vosita
qobiliyatlari yoki vosita ko'nikmalarini rivojlantirish darajasini tavsiflash zarur
bo'lganda qo'llaniladi.
2) Biotibbiy testlar - tananing funktsional holatini baholash va tavsiflashga imkon
beradi. Shu sababli, kardiospirator tizimning imkoniyatlarini baholash uchun
testlar va asab-mushak apparati imkoniyatlarini baholash uchun testlar mavjud
(Garvard qadam testi).
Jismoniy tarbiya o'qituvchilari amaliyotida ko'pincha pedagogik testlar qo'llaniladi
(talabalarning jismoniy tayyorgarligi va motor qobiliyatlari (fazilatlari) darajasini
aniqlash uchun). Hozirgi vaqtda jismoniy tayyorgarlikni rivojlantirish darajasini
aniqlash uchun testlar (pedagogik) va vosita qobiliyatlari rivojlanish darajasini
aniqlash uchun testlar mavjud.
Maktab o'quvchilarining jismoniy faoliyati jarayonida nazoratning muhim
jihatlaridan biri jismoniy madaniyat darslarida erishilgan yutuqlarni hisobga
olishdir. FC darslarida taraqqiyotni qayd etishning ma'lum tizimi mavjud. U
hisobga olishning uch turini o'z ichiga oladi:
1. Oldindan ro'yxatdan o'tish - uning asosiy vazifasi talabalarning dastur
materialining keyingi bo'limlarini o'zlashtirishga tayyorligini tekshirish. Bunda
quyidagilar hisobga olinadi: ilgari o'rganilgan harakatlarning mahorat darajasi;
jismoniy tayyorgarlik ko'rsatkichlari va bilim darajasi. Bularning barchasi sizga
o'quv ishlari kursini yanada to'g'ri rejalashtirishga imkon beradi va keyinchalik
boshlang'ich natijalarni natijalar bilan taqqoslaganda, bu talabalarning bilim va
ko'nikmalarini o'sishini aniq ko'rsatib beradi.
... Oddiy baholar sinflarning asosiy shaklidir. Vazifa: talabalar tomonidan dastur
materiallari ishlab chiqilishini tekshirish. Jarayonning joriy yozuviga taraqqiyotning
sifat ko'rsatkichlarini (jismoniy madaniyat to'g'risidagi bilimlarni o'zlashtirish,
dastur tomonidan rejalashtirilgan jismoniy mashqlar texnikasini o'zlashtirish) va
jismoniy tayyorgarlikni (ta'lim standartlarini bajarish natijalari - o'rganilayotgan
motor harakatlarida erishilgan ish qobiliyatini aks ettiruvchi) tekshirish kiradi.
Shakl sifatida, FC darslaridagi yutuqlarning joriy hisobi olib boriladi, bu baholash
hisoblanadi. Baholash uchta asosiy funktsiyani bajaradi: nazorat qilish, o'qitish va
o'qitish. Joriy bahoni nazorat qilish - talabalarning motorli tayyorgarligi bo'yicha
bilim, ko'nikmalar darajasini ob'ektiv aniqlashdan iborat. Baholashning
o'qituvchilik funktsiyasi shundan iboratki, u dastur materialini o'zlashtirishda
yutuqlar va kamchiliklarni aniqlashga, muvaffaqiyat yoki muvaffaqiyatsizlik
sabablarini tushunishga va talabani aniqlangan kamchiliklarni tuzatishga
yo'naltiradi. Baholashning tarbiyaviy funktsiyasi shundan iboratki, u (baholash)
o'ziga nisbatan muayyan munosabatni keltirib chiqaradi. U orqali bola shaxs,
maktab o'quvchisi sifatida o'zini o'zi tasdiqlaydi (o'zini tasdiqlash). Baholash
talabalarni tizimli, intizomli ishlashga undaydi, burch va mas'uliyat hissini oshiradi.
Albatta, baholash funktsiyalarining bunday taqsimlanishi o'zboshimchalik bilan
amalga oshiriladi.
Baholash uning barcha funktsiyalarini bajarishi uchun unga qo'yiladigan bir qator
talablarni bajarish kerak. Birinchidan, o'qitishning har bir bosqichida mantiqiy
ketma-ketlikda davriy baholashni anglatadigan tizimli baholash. Dvigatel
harakatlarini o'rganayotganda taraqqiyotning sifat ko'rsatkichlari, ya'ni 1 va 2
bosqichlarda mashqlar sifati, uning aloqalari, tafsilotlari, xususiyatlari baholanadi,
shuning uchun sinovdan o'tgan harakatlarni bajarish uchun maqbul sharoitlar
yaratiladi; treningning 3 bosqichida rivojlanishning sifat va miqdoriy ko'rsatkichlari
baholanadi. Ikkinchidan, baholashning ob'ektivligi, bu o'qituvchining unga bo'lgan
munosabatidan qat'i nazar, o'quvchining o'quv muvaffaqiyatini aniqlashni
anglatadi. Erishishni baholashda talabaning xulq-atvori va tirishqoqligi, sport
kiyimining turi, darslarga qatnash, maktabdan tashqari mashg'ulotlarda
qatnashish darajasi ta'sir ko'rsatmasligi kerak. Baholashning ob'ektivligi har bir
o'quvchining imkoniyatlari va xususiyatlarini chuqur va har tomonlama ko'rib
chiqishni o'z ichiga oladi. Uchinchidan, baholashning tabaqalashtirilgan va
individual xususiyati shundaki, u talabaning yutuqlarini belgilashda o'qituvchi
uning shaxsiyati, temperamenti, fe'l-atvori, aqliy va fiziologik qobiliyatlari, sog'lig'i,
jismoniy holati, siljish koeffitsienti va natijalarning yaxshilanishini hisobga olishi
kerak.
Baholash (baho) juda nozik vosita va undan mohirona foydalanish kerak.
Aytilganlarning barchasidan baholashning asosiy tamoyillarini shakllantirish
mumkin. Baholash talabaning rivojlanishiga hissa qo'shishi kerak (va uni
sekinlashtirmaydi), unga qiziqish va o'qish istagini uyg'otishi, sinfda faollikni
rag'batlantirishi kerak. Baholashning turli shakllari mavjud - bu jurnaldagi ballar
bilan baho, ballarda og'zaki baholash, baholarni baholash. Hozirda taraqqiyotni
baholashning besh ballik tizimi qabul qilingan. O'rganilayotgan harakatlar
texnikasini o'zlashtirish sifatini qanday baholash kerak? Motor harakatlarining
texnikasini baholash uchun asos nima? O'rganilayotgan harakatlar texnikasini
o'zlashtirish sifatini tekshirib, o'qituvchi xatolarning tabiati va sonini inobatga
olgan holda mashqni texnik jihatdan to'g'ri bajarilishini aniqlaydi. Mashqning
tarkibiy xususiyatlari asosida xatolar qo'pol, ahamiyatsiz va ahamiyatsiz. Dvigatel
harakati texnikasining asosini buzadigan xatolar qo'pol deb hisoblanadi. Texnik
tafsilotlarga rioya qilmaslik muhim xato deb hisoblanadi. Voyaga etmaganlar -
qismning noto'g'ri bajarilishi. Jismoniy mashqlar tabiatiga qarab, beqaror,
barqaror xatolar ajralib turadi. Ishlamaydigan (avtomatlashtirilmagan) - ularni
bartaraf etish choralari ko'rilgandan so'ng darhol yo'q bo'lib ketadigan xatolar
(kuchlarni etarli darajada muvofiqlashtirmaslik natijasida va boshqalar). Barqaror
(avtomatlashtirilgan) - mahorat bilan aniqlangan xatolar (noto'g'ri harakatlar
takrorlanib turishi natijasida). Tarqalish darajasiga qarab tipik, atipik xatolar
mavjud. Odatda - tarqalish, massa bilan tavsiflanadigan xatolar. Atipik - kamdankam uchraydigan xatolar, asosan subyektiv sabablarga ko'ra. Mashqning tarkibiy
xususiyatlariga asoslangan xatolarni hisobga olgan holda maktab amaliyotida
mashq sifatini baholashning besh balli tizimi yaratildi. Erishishni yakuniy hisobi
chorak uchun (o'rta maktabda yarim yil davomida) va bir yil davomida baho
olishdir. Chorak uchun baho joriy buxgalteriya hisobi asosida, yil uchun - chorak
baholari, shuningdek, FC va imtihon ballari asosida belgilanadi. Yuqorida aytib
o'tilganidek, o'quvchilarning sinfdagi muvaffaqiyatlarini baholash mezonlari
quyidagilar: dastur tomonidan taqdim etilgan bilim darajasi; vosita harakatlarining
texnikasini o'zlashtirish darajasi; miqdoriy ko'rsatkichlarni, umumiy va maxsus
jismoniy tayyorgarlik ko'rsatkichlarini bajarish natijalari. Aynan shu tarkibiy
qismlardan yakuniy baho olinadi. Tabiiyki, miqdoriy ko'rsatkichlar bo'lmagan
mashqlar turlarida yakuniy baholash harakatlar texnikasi va bilimlar (asboblardagi
gimnastika, badiiy gimnastika, kurash) bilan belgilanadi.
Maktabdagi tarbiyaviy ishlarni hisobga olishning asosiy hujjati sinf jurnalidir. U
darslarga qatnashish, ballardagi yutuqlar, o'tgan materiallar va uy vazifalarini qayd
etadi. Maxsus ajratilgan sahifalarda testlarni o'tkazish asosida ma'lum bir tibbiy
guruhga tegishli talabalar tomonidan standartlarni etkazib berish vaqti to'g'risida
ma'lumotlar, shuningdek o'quv yilining boshida va oxirida jismoniy tayyorgarlik
ko'rsatkichlari ko'rsatiladi. Ushbu ma'lumotlarning barchasi majmuada har bir
talabaning PV jarayoni natijalari g'oyasini to'ldiradi va aniqlashtiradi.
Jismoniy tarbiya sohasida nazoratni amalga oshirishda o'quvchilarning o'zini o'zi
boshqarish ham katta ahamiyatga ega. Gap shundaki, vosita faoliyatining bir qator
tashqi parametrlari, ularning ta'sirini tinglovchilarning o'zlari ob'ektiv
baholaydilar. Va shu ma'noda o'zini o'zi boshqarish jismoniy tarbiya sohasida
nazorat tizimining tarkibiy qismi sifatida pedagogik nazorat uchun zarur bo'lgan
ma'lumot manbalaridan biri bo'ladi.
O'z-o'zini boshqarish - bu o'zini o'zi kuzatish, tahlil qilish, shaxsning holatini, xulqatvorini, munosabatini baholash individual ravishda, ham jismoniy mashqlar
jarayonida, ham umumiy hayot tarzida jismoniy madaniyat sohasida belgilangan
qoidalarga muvofiq amalga oshiriladigan harakatlar majmui. Bunga quyidagilar
kiradi:
- jismoniy tarbiya va sport bilan shug'ullanadigan o'quvchilarning o'zini o'zi
baholashlari, ularning harakatlarga tayyorligi to'g'risida;
- harakatlarning indikativ asosini o'z-o'zini sinab ko'rish;
- ularning harakati parametrlarini joriy nazorat qilish;
- sinovdan o'tgan yuklar darajasini o'z-o'zini baholash va boshqalar.
O'zini-o'zi boshqarish ma'lumotlarini yozib olishning asosiy hujjatli shakli
PV jarayoni, siz bilganingizdek, maxsus kundalikni (o'z-o'zini boshqarish
kundaligini) muntazam saqlashdir. Bu oson ish emas, chunki sizga tegishli
tayyorgarlik, intizom, aniqlik va FC o'qituvchisi oson ish emas.

Mashğulotning darsdan tashqari shakllari

Reja
1.Mashğulotni õtkazish usullari
2.Darsgacha bõlgan gimnastika