Ўзбекистон ресрубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик технология институти

III. Асосий назарий қисм (маъруза машғулотлари)
1- Модул. Нефт-газкимё саноатида қўлланиладиган қўндирмалар.
1-мавзу. «Нефт-газ кимё саноатида қўлланиладиган қўндирмалар» фанининиг мазмуни ва моҳияти.
Қўндирмалар ва уларнинг кимёвий таркиби. Эксплутацион хоссаларини яхшиловчи қўндирмалар. Нефт ёқилғиси ва мойларининг турли сифат ва хоссаларига қўйиладиган талаблар.
2-мавзу. Нефт ёқилғиси ва мойларга қўндирмалар.
Нефт ёқилғиси ва мойларига қўлланиладиган кўп сонли қўндирмалар. Антидетонаторлар мотор ёқилғиларининг детонацион барқарор-лигини оширадиган қўндирмалар. Дизел ва реактив ёқилғиларнинг ёнишини яхшиловчи қўндирмалар. Антиоксидловчилар, металларнинг деактиваторлари, антикоррозион қўндирмалар. Диспергент–стабилизаторлар, ёқилғиларга қурумга қарши қўндирмалар.
3-мавзу. Антидетонаторлар мотор ёқилғиларининг детонацион барқарорлигини оширадиган қўндирмалар.
Тетраэтил қўрғошин (ТЭК), метил циклопентадиен–трикарбонилмарганец (МЦТМ)ларнинг антидетонаторлар сифатида уларнинг хоссалари ва аҳамияти. Тўйинмаган компонентларни сақлаган мотор ёқилғилари. Антиоксидловчи қўндирмаларнинг қалин қатламда оксидланадиган трансформатор.
2– Модул. Дизел ёқилғиларини қўндирмаларни физик – кимёвий хоссалари.
4-мавзу. Дизел ва реактив ёқилғиларнинг ёнишини яхшиловчи қўндирмалар.
Ёқилғи алангаланишининг кечикиш даврини камайтирувчи моддалар. Тўйинмаган олтингугуртли бирикмаларни сақлаган дизел ва қозонхона ёқилғиларида сақланиш вақтида баъзан оксидланиш жараёнлари натижасида эримайдиган чўкмалар. Эримайдиган оксидланиш маҳсулотларининг ёқилғида тўпланиш. Системани барқарорлаштириш, эримайдиган моддаларнинг заррачаларини майда дисперсли ҳолатида сақлаб туриш.
3 – Модул. Антиоксидловчи қўндирмалар тўғрисида маълумот.
5-мавзу. Антиоксидловчи қўндирмалар.
Ёқилғиларни сақлашда нефт мойларини ишлатишда уларнинг кимёвий барқарорлигини яхшилайдиган қўндирмалар. Антиоксидлонувчилар сифатида турли–туман органик моддалар. Фенол, полифенол, алкилфенол, олтингугирт, фосфорт металлар (Ba,Zn)ни сақлаган мураккаб органик бирикмалар. Антиоксидловчиларнинг таъсир этиш механизми.