Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi berdaq atíndaǵÍ qaraqalpaq mámleketlik universiteti qol jazba huqıqında udk : 94. Orazímbetova roza murzambetovna sh. SeyitovtíŃ «xalqabad»


Download 244.45 Kb.
bet9/41
Sana18.06.2023
Hajmi244.45 Kb.
#1589650
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   41
Bog'liq
Roza Orazımbetova 2023

Áskeriy terminler: Ásker: Shólde óleyin dep atırǵan jerinen, bir eki atlı qızıl ásker qutqarıp qalıptı (II, 5). Sonıń menen birge, baspashı (II, 5), dushpan (II, 36), oq (II, 10), urıs (II, 11) hám t.b. leksemaları qollanılǵan. Shıǵarmada II jahan urısı dawiri waqiyaları da sóz etilgeni ushın da áskeriy terminler kóbirek ushırasadı.
Mal sharwashılıǵına baylanıslı sózler. Sh.Seyitovtıń «Xalqabad» romanı leksikasında qaraqalpaq xalqınıń kúndelikli jasaw táriziniń eń baslı tarawlarınıń biri – mal sharwashılıǵına baylanıslı sózler ushırasadı. Jazıwshınıń atalǵan shıǵarmasında tómendegi mal sharwashılıǵına baylanıslı túrkiy tillerine ortaq sózler jumsalǵan:
At: Úy qaptalınan attıń dúsirlisi esitilip (II, 16). Ingen: Aǵash jumıslarınıń qalıp ketkenine ingendey qayısıp (II, 42), Atan (II, 29), bota (II, 4), eshek (II, 7), iyt (II, 3), ingen (II, 42), kópek (II, 4), qashar (II, 28), qoy (II, 30), mal (II, 16), ógiz (II, 30), sawın (II, 29), tawıq (II, 20), tuwsha (II, 30) shoshqa (II, 244).
Quslar hám basqa da haywanatlar dúnyasına baylanıslı sózler. Jazıwshınıń bul dóretpesinde quslar hám basqa da haywanatlar dúnyasına baylanıslı tómendegi sózler jumsalǵan:
Búrkit: Bayaǵı sonarǵa shıqqanımda, qasımda Barlıqbay, Jáliy maqsım da bar edi-aw, qarshıǵalar bir qasqırdıń izine tústi-aw, sonda búrkit búrgen kókjaldıń tisi átirapına iyt barǵanda úseytip saqıldap edi (II, 3).
Ǵarǵa (II, 16), jolbarıs (II, 18), kepter (II, 12), kókjal (II, 3), qarshıǵa (II, 3), qasqır (II, 3), qarsaq Sonı jaǵaladıda júrip otırdı, iyninde ayqara taslaǵan qorjın, qarsaq jortpas qarańǵıda, túlki jortpas túneyde ketip baratır, ketip baratır, gellesinde mıń san eki qıyal. (II, 6) qarsaq sozine túsindirme sózlikte tómendegishe anıqlama berilgen “Túlki tuqımlas terisi ótimli ań.”, qırǵıy: Seniń-aq shıǵarmaytuǵın hóneriń joq qartayǵanda qırǵıy bol-á,-dep atır. Qırǵıy sózine túsindirme sózlikte tómendegishe anıqlama berilgen “Shımshıq hám t.b. usaǵan quslardı uslap jeytuǵın jırtqısh qus”(II, 16), saǵal (II, 6), sazan (II, 31), suńqar (II, 12), tasbaqa (II, 16), túlki (II, 6), tıshqan (II, 33). Jazıwshı qırǵıy sózin awıspalı mánide qollanǵanlıǵın kóremiz.

Download 244.45 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling