Ózbekstan respublikasí joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Erkekler jınsıy gormonal zatları — androgenler: testosteron propinat, testosteron enantat, metiltestosteron.
Fiziologiyalıq jag`dayda erkekler jınısıy bezlerinin`, yag`nıy prostatanın` gormonı testosteron jınsıy ag`zalardı, ekilemshi jınısıy belgilerdi rawajlandıradı ha`mde spermatogenezdi basqaradı. Testosteronnın` anabolik qa`siyeti de bar, yag`nıy beloklardı payda qılıwda qatnasadı, organizmde belok zatlardın` jan`alanıp turıwında u`lken orın tutadı, sonın` ushın jınısıy gormonlar kemeyiwi yaki iskerligi toqtawı na`tiyjesinde organizm qartayıp bara beredi.
Androgen zatlar orınbasar emlew ushın erkekler jınısıy bezlerinin` iskerligi jetispewshiliklerinde — jınsıy ha`lsizlikte, erkekler klimaksında, hayallardın` klimakterik jag`dayların, su`t bezleri ha`m ma`yektin` o`spelerin emlewde qollanıladı.
Androgenler qollang`anda organizmde natriy ha`m suyıqlıq toplanıp qalıwı, gipofizdin` gonadotrop iskerligi to`menlewi mu`mkin. Hayallarda qollang`anda ekilemshi erkek belgileri payda bolıwı — dawısının` targ`ıllanıwı, hayallarg`a ta`n bolmag`an jerde ju`n o`siwi gu`zetiledi. Androgenler bawırg`a da keri ta`sir etiwi mu`mkin.
Xa`zirgi ku`nde prostata bezinin` qa`wipli o`spelerin emlewde androgenlerge qarsı zatlar qollanılıp atır, olardan flutamid prostata bezinin` kletkalarında degidrotestosterondı baylaw qa`siyetine iye, finasterid 5 β-reduktaza fermentin ingibitsiya qılıp, testosteronnın` degidrotestosterong`a aylanıwına tosqınlıq qıladı.
ANABOLİK STEROİDLAR
Nerobolil (fenobolin), nerobol (metandrostenolon), retabolil
Anabolik steroidlar androgen gormonlar tiykarında sintez qılıng`an. Anabolik preparatlar beloklar payda bolıwın joqarlatıp, tarqalıwın kemeytiredi, aminokislotalardın` o`zlestiriliwin jaqsılaydı. Skelet bulshıq etlerinin` salmag`ı ha`m ku`shi artadı, ishki ag`zalar — bawır, ju`rek, bu`yrek salmag`ı da artıp baradı. Su`yeklerde kal`tsiydi tutıp qaladı, bul a`sirese osteoporoz keselliginde qollanıladı. Anabolik zatlar ulıwma regeneratsiya protsesslerin asıradı, sebebi bular tek g`ana beloklar, fermentler, somatotropin payda bolıwın, toqımalarda oksidleniw, fosforlanıw protsesslerin ku`sheytedi. Plazma beloklarının`, a`sirese al`buminlerdin` mug`darı artadı. Anabolizantlar miokardtı qısqartırıwshı beloklardın` payda bolıwın ku`sheytip, ju`rek iskerligine jaqsı ta`sir ko`rsetedi.
Anabolizantlar balalar a`meliyatında — gipotrofiyalarda, gipoplastik anemiyalarda, juqpalı keselliklerden keyin kaxeksiya, asteniya, osteoporoz, nur keselliginde, glyukokortikoidlar menen uzaq waqıt emlengende qollanıladı. Zatlar asqazan jarası, sozılmalı gastrit, pankreatit, gepatit, miokard distrofiyasın emlewde de qollanıladı. Anabolik zatlardın` ta`siri sezilerli bolıwı ushın nawqas jaqsı awqatlanıwı, organizmge jeterli mug`darda azot, kaliy, fosfatlar tu`siwi lazım. Zatlardın` ta`siri birinshi 10 ku`nde sezilerli boladı, keyinshelik kemeyip baradı.
Anabolik zatlar dawamlı qollang`anda keri ta`sirler payda boladı. Balalardın`, a`sirese qızlardın` rawajlanıwı, bawır iskerligi o`zgeriwi, su`yekler o`siwden toqtawı, organizmde natriy ha`m suyıqlıq tutılıp qalıwı, isikler payda bolıwı mu`mkin. Qızlarda, hayallarda gonadotropinnin` ajıralıwı kemeyedi, etek keliw tsikli o`zgeredi, dawıs targ`ıllasıp, ju`zde taspalar payda bolıwı mu`mkin. Anabolizantlardın` keri ta`sirleri tiykarınan olardın` androgen ta`siri menen baylanıslı. Keri ta`sirlerinin` aldın alıw ushın zatlardı 10-15 ku`n qollanıp, keyin ta`nepis qılıw lazım boladı.
Anabolizantlardı ha`miledar, emiziwli hayallarg`a, qanda bilirubinnin` mug`darı asqanda, bawır keselliklerinde, prostata bezi o`spelerinde qollanıwg`a bolmaydı.