Zbekstan respublikasi den sawliqti saqlaw ministrligi qaraqalpaqstan medicina instituti

III. Ámeliy bólim
3.1 COIda ǵárejetlerdi bahalaw

Kesellik ǵárejetleri ǵárejetlerdi keltirip shıǵaratuǵın strukturalıq bólimlerdi anıqlaw hám olarǵa pul ma`nisin kirgiziw arqalı bahalanadı. Pul ma`nisi - bul múmkinshilik ǵárejeti, kesellik sebepli paydalanılǵan yamasa joǵalǵan resurslardan basqa usılda paydalanıw múmkinshiliginiń ma`nisi. Tuwrıdan-tuwrı ǵárejetler hám islep shıǵarıw joytıwları keselliktiń ulıwma ekonomikalıq ǵárejetlerin bahalaw ushın bahalanishi kerek bolǵan ǵárejetler taypaları. Tuwrıdan-tuwrı ǵárejetlerdi bahalawǵa kelsek, COI analiziniń dáslepki kúnlerinen baslap hasıldarlıqtaǵı joytıwlardı esapqa alıw hám bahalaw boyınsha tartıs-tartıslar tuwrıdan-tuwrı ǵárejetler tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardıń sapası haqqındaǵı zárúrli sorawǵa saya salıp qoyǵan kórinedi. Nátiyjede, ulıwma tuwrıdan-tuwrı ǵárejetlerdi, qále ulıwma tuwrıdan-tuwrı ǵárejetler (yaǵnıy, ulıwma milliy den sawlıqtı saqlaw ǵárejetleri) yamasa arnawlı bir keselliklerdiń tuwrıdan-tuwrı ǵárejetlerin esaplaw salıstırǵanda ápiwayı hám mashqalasız, júdá anıq hám isenimli ekenligi haqqında ulıwma tásirler payda boladı. Tuwrıdan-tuwrı ǵárejetlerdiń anıq ólshewlerine ıyelew tekǵana buxgalteriya esabınıń názikligi máselesi bolıp tabıladı. Tuwrıdan-tuwrı ǵárejetler kóplegen kesellikler ushın ulıwma ǵárejetlerdiń júdá zárúrli bólegin uyımlastırıwı múmkin hám olardıń nadurıs esaplanıwı yamasa nadurıs bólistiriliwi siyasiy va/yoki basqarıw qararlarına unamsız tásir kórsetiwi múmkin. Ǵárejetlerdi analiz qılıw den sawlıqtı saqlaw salasındaǵı ekonomikalıq analizchilarni kemnen-kem uwayımǵa salıp atırǵanınıń sebeplerinen biri, ekonomistler ekonomikalıq bahalawdı ámelge asırıw kerek bolǵan teoriyalıq tıykardı túsindiriwge umtılıwları menen baylanıslı bolıwı múmkin, biraq olar teoriyanı kemnen-kem jaǵdaylarda birlestiradilar. ámeliy qosımshalar. Den sawlıqtı saqlaw salasındaǵı bahalar hám tólewlerge kelsek, kóplegen ekonomistler analizchilarni hesh qanday ońlawlarsız paydalanıwları haqqında eskerttiler [14], biraq olardıń bir neshesi bahalar múmkinshilik ǵárejetlerin sáwlelendirmasa, xızmetler bahasın qanday kórsetiwdi kórsetdi. Kóplegen izertlewler bazar bahaların tártipke asırılmaǵan halda qollaydı hám kóbinese den sawlıqtı saqlaw ekonomistleri, eger olar ekonomikalıq bahalawdı ámelge asırmasalar, den sawlıqtı saqlaw salasında bazar nomukammalligi bar ekenligin tán alıwları aytnadı [15]. Náshebent elementlar, reabilitatsiya buyımları (mısalı, kóz áynekler, esitiw ásbapları, sóylew ásbapları hám basqalar ) hám birpara jaǵdaylarda transport sıyaqlı birpara ǵárejet taypaları ushın bazar ámeldegi hám bahalar marjinal ǵárejetlerdiń kórsetkishi retinde qabıl etiliwi múmkin, basqa jaǵdaylarda ( emlewxanaǵa jatqızıw, ambulatoriya járdemi, testler, baslanǵısh medicinalıq járdem hám basqalar ) bazar bahaları marjinal ǵárejetlerdi sáwlelendirmeydi, sebebi bazarlar jetilisken islemeydi yamasa múnásip báseki dárejesine iye emes [16]. Bul fonda párawanlıq ekonomikasınıń sap mánisinde múmkinshilik ma`nisi haqqında sóylew qıyın.

Bul erda óndiriste qollanılatuǵın resursların analiz qılıw arqalı den sawlıqtı saqlaw alternativalarining múmkinshilik ǵárejetleri proksilangan bolıwı múmkin dep oylanǵan [11]. Bul sonı ańlatadıki, bazar bahasına iye bolmaǵan yamasa bahası paydalanılǵan resurslarınıń múmkinshilik ǵárejetlerin sáwlelendira almaytuǵın bul xızmetlerdiń ekonomikalıq ma`nisin (tolıq ma`nisin ) bahalaw ushın bólek analiz qılıw kerek boladı. Tolıq ǵárejet kontseptsiyası uzaq múddetli marjinal ǵárejetke jaqınlasatuǵın túsinik bolıp tabıladı [17, 18] hám sol sebepli xızmetlerdi bahalaw ushın tuwrı ólshew retinde ilgeri jıljıtıladı. Xızmetlerdiń bahasın anıqlawdıń eki usılınan paydalanıw múmkin: mikro-kosting hám jalpı ǵárejet jantasıwı [8]. Birinshi usılda xızmet bahası xizmet kórsetiwge úles qosqan hár bir bólek ǵárejet komponentin (kirisiw) jıynash jolı menen bahalanadı. Eger, mısalı, bahalanishi kerek bolǵan xızmet " emlewxanaǵa jatqızıw" bolsa, xızmetti islep shıǵarıw ushın paydalaniletuǵın resurslar (mısalı, xızmetkerler, dári-dármanlar, testler, awqatlar,... ) anıqlanıwı, ólsheniwi hám ulıwmalastırılıwı ushın bahalanishi kerek. Bul sonı ańlatadıki, mikro-kosting " tómenden joqarıǵa" jantasıw bolıp tabıladı, yaǵnıy islep shıǵarıw (tolıq ) ǵárejetlerdi esaplaw kirisiwdi óndiriske ótkeriwden ibarat. Kerisinshe, jalpı ǵárejet usılında xızmet bahası (mısalı, emlewxanaǵa jatqızıw ) “joqarıdan tómenge” usılda, yaǵnıy xizmet kórsetiw bólimi (mısalı, emlewxana bólimi) ulıwma ǵárejetleri ulıwma sanına bóliniw jolı menen bahalanadı. waqıt ishinde islep shıǵarılǵan xızmetler (mısalı, qabıllaw ). Eki usıl da xızmetler birligi bahasın bahalawǵa qaratılǵan, biraq olar tárepinen erisilgen anıqlıq dárejesi pútkilley basqasha. Mikro-kosting jantasıwınıń nátiyjesi xızmettiń " haqıyqıy" ózine túser bahası, " ortasha" ózine túser bahası bolsa jalpı ǵárejetlerdi esaplaw usılınıń ónimi bolıp tabıladı [11]. Mikro-kosting jantasıwı júdá tuwrı jáne onı qanday da tárzde ǵárejetlerdi bahalaw ushın " altın standart" dep esaplaw múmkin. Soǵan qaramay, bul qımbat hám kóp waqıt talap etedi jáne onıń keń qollanılıwı bunday tolıq analiz nátiyjesinde alınǵan paydadan ústin bolıwı kerek. Ulıwma qaǵıyda retinde sonı búydew múmkin, mikro-kosting ábzal kóriledi, sebebi ol úyrenilip atırǵan xızmet menen baylanıslı islep shıǵarıw hám ǵárejet funktsiyaların xarakteristikalaydı hám basqalarǵa analiz olardıń jaǵdayına qanshellilik sáykes keliwin kóriwge múmkinshilik beredi, bul erda baǵıw formaları parıq etiwi múmkin. Mikro-ǵárejet, eger izertlew analiziniń maqsetleri arasında kórip shıǵılıp atırǵan xızmet menen baylanıslı ǵárejetler ayırmashılıqların atap ótiw bolsa, usınıs etiledi. Mısal ushın, Italiyada insultni úyreniwde [19], tergewshiler birinshi emlewxanaǵa jatqızıw menen baylanıslı ǵárejetler ayırmashılıqların provayder túri boyınsha (mısalı, ulıwma medicina bólimi, nevrologiya bólimi, insult bólimi) analiz etiwge qaratılǵan. Usınıń sebepinen, mikro-kosting jantasıwı nawqaslardı kútimlewdiń ush modeliniń hár birinde emlewxanaǵa jatqızıwdı bahalaw ushın isletilingen, sebebi DRG sıyaqlı milliy tólewden paydalanıw bul maqsetke erise almas edi. Biraq, bunday ǵárejetlerdiń reprezentativligi hám salıstırılıwına bólek itibar beriliwi kerek [20-22]. Tariflar hám DRGlardan ayrıqsha bolıp esaplanıw, olar medicinalıq xızmet kórsetiwshi provayderlarda parıq etiwi múmkin. Kóp oraylı izertlewlerde jalpı (joqarıdan tómenge) hám mikro-kostingga (tómenge) jantasıwlardan kelip shıǵıs ǵárejetler maǵlıwmatlarınıń ashıqlıǵı hám salıstırilishini anıqlawǵa qaratılǵan bir qatar tiyisli jumıslar ámelge asırıldı [23]. Tabilǵan zatlar sonı kórsetedi, ulıwma mikro-ǵárejet jantasıwı jalpı ǵárejetlerge qaraǵanda kóbirek izbe-izlik hám ashıqlıqtı támiyinleydi, sebebi ol ǵárejetler strukturalıq bólimlerin tolıq xarakteristikalaydı [23]. Soǵan qaramay, mikro-kosting jantasıwı kóp waqıt talap etetuǵınlıǵı sebepli, onı qashan qóllawǵa arzıydılıǵin bahalaw zárúrli bolıp tabıladı. Texnologiyalar, proceduralar hám emlew usılları ámeldegi bolıp, olardıń tiykarǵı komponentleri den sawlıqtı saqlaw oraylarında byudjetlerdiń qáliplesiwi hám tarqalıwina salıstırǵanda kem bayqaǵısh. Bul sonı ańlatadıki, mikro hám jalpı ǵárejet jantasıwları uqsas nátiyjelerge beyim boladı, sol sebepli mikro-kosting jantasıwı ushın jaǵday júzege kelmeydi. Bul aqırǵı basqısh daǵı búyrek keselligi ushın dializ terapiyasınıń ekonomikalıq natiyjeliligin analiz qılıwdıń tiykarǵı tabilǵan zatı edi, bunda sarp etiw materialları resurslarınıń eń úlken komponentin quradı [23]. Kerisinshe, xızmetkerler kirgiziw hám qosımsha ǵárejetlerdiń zárúrli strukturalıq bólegi bolǵan texnologiyalar/davolash/protseduralar hám nawqaslar gruppaları ortasında xızmetkerler yamasa ob'ektlerdiń sezilerli bólistiriliwi ushın mikro-ǵárejet jantasıwı eń jaqsı jantasıw esaplanadı, sebebi ǵárejetler strukturalıq bólimlerin tolıq maǵlıwmatlaw arqalı ol salıstırıwlawdı kúshaytadı.