Ӛзбекстан республикасы жоқары ҩӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги әжинияз атындағы нӛкис

 
Редколлегия ағзалары: 
1. З.К. Курбаниязова – Баслаўыш тәлим кафедрасы баслығы, п.и.к., доцент 
2. Г.А. Қаллибекова – Баслаўыш тәлим кафедрасы доценти, п.и.к 
3. С.С. Тажбенова - Баслаўыш тәлим кафедрасы доценти, п.и.ф.д (PhD)
4. Н.М. Нагметова – Баслаўыш тәлим кафедрасы доценти, п.и.ф.д (PhD) 
5. А.К.Кадрекова - Баслаўыш тәлим кафедрасы оқытыўшысы, п.и.ф.д (PhD) 
6. Т.А. Байназаров – Баслаўыш тәлим кафедрасы оқытыўшысы, модератор
7. Б.К.Хожанов – Баслаўыш тәлим кафедрасы ассистент оқытыўшысы 
8. З.И.Худайбергенова – Баслаўыш тәлим кафедрасы ассистент оқытыўшысы
9. З.Б.Турымбетова - Баслаўыш тәлим кафедрасы ассистент оқытыўшысы 
10. А.Д.Нажимова - Баслаўыш тәлим кафедрасы ассистент оқытыўшысы 
 
 

---

3 
ÓZBEKSTANDA JAŃA OYANIW - ÚSHINSHI RENESSANS DÁWIRINDE 
BASLAWISH TÁLIMNIŃ SAPASIN ASIRIWDA INNOVACIYALARDIŃ
TUTQAN ORNI
B.P. Otemuratov –
Ájiniyaz atındaǵı NMPI rektorı 
Búgingi kúnde mámleketimizdiń túrli salalarında ámelge asırılıp atırǵan reformalar 
elimizdiń jańa rawajlanıw basqıshına ótiwine, xalqımızdıń páráwan jasawına tiykar 
jaratpaqta. Ózbekstan Respublikası Ǵárezsizliginiń 29 jıllıq bayramlarına baǵıshlanǵan 
bayanatında Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń ―Házirgi zamanda Ózbekstanda jańa bir 
oyanıw - úshinshi Renessans dáwirine tiykar jaratılmaqta‖, - degen sózleri bunıń tolıq 
dáliiyli bolıp, Shıǵıs mámleketlerinde úshinshi renessans dáwiriniń baslanıwınıń ayqın 
sáwleleniwi bolıp tabıladı.
Hámmemizge belgili bolǵanınday, jámiyettiń jedel rawajlanıw basqıshı bolǵan 
dáwirler ―renessans‖, yaǵnıy ―qayta oyanıw‖ atı menen tariyxtıń tiykarǵı betlerinde 
sáwlelenedi. Ózbekstan tariyxında samaniyler dáwirindegi ilim-bilim, mádeniyattıń 
rawajlanıwı, óz dáwiriniń ullı jetiskenlikleri menen dúnya júzi civilizaciyasına qosqan úlesi 
arqalı Shıǵıs mámleketlerinde birinshi renessans ataması menen tanıldı. 
Birinshi Renessans dáwiri elimizde bunnan bir neshe júz jıl aldın, yaǵnıy
IX-XI ásirlerde júz bergen. Usı dáwirde mámleket rawajlanıwı ushın júdá zárúr bolǵan jańa 
reformalar ámelge asırıldı. Mámleketti basqarıw hám siyasattaǵı jańalıqlar ziyalı insanlardı 
iygilikli ideyalar átirapında birlestirdi hám dúnyanıń dúzilisi haqqındaǵı zamanagóy 
teoriyalarǵa áyne sol dáwirde tiykar jaratıldı. Muhammad Musa al-Xorezmiy, Abu Rayhan 
Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Ahmad al-Farǵaniy, Abu Nasr Farabiy, Yusup Xas Hajip, 
Mahmud Kashǵariy, Mahmud Zamaxshariy, imom Buxariy, imom Termiziy, imom 
Maturudiy, Abul Muin Nasafiy sıyaqlı ullı babalarımız ózleriniń danıshpanlıǵı, ilim-pán, 
mádeniyat pidayıları sıpatında pútkil dúniya ushın ustazlıq mártebesine eristi. Bul dáwir 
dúnyanıń rawajlanıw principlerin belgilep berdi desek asıra aytqan bolmaymız. 
Ekinshi Renessans dáwiri ullı babamız, sahıpqıran Ámir Temurdiń atı menen tikkeley 
baylanıslı. Onıń basshılıǵında qúdiretli basqarıw menen baylanıslı bolǵan mámleketke 
tiykar salıw hámde ilimiy rawajlanıw ushın sharayatlar jaratıldı. Ámir Temur óz átirapina 
ilimpazlardı, shayırlardı, ónermentlerdi, arxitektorlardı jıynadı hámde ilim-pánniń 
rawajlanıwı ushın kerekli barlıq shárayatlardı jaratıp berdi. Bunday siyasat mámlekettiń 
ilimiy hám materiallıq qudiretin kúsheyttirdi.
Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoevtıń ―Biz Úshinshi Renessans máselesin strategiyalıq 
wazıypa retinde aldımızǵa qoyıp, onı milliy ideya dárejesine kóterip atırmız‖, - degen pikiri 
elimizde ámelge asırılıp atırǵan keń kólemli hám túpkilikli reformalardan gózlengen ullı 
maqsetlerdi bildiredi. ―Biz mektepge shekemgi tálim, mektep tálimi, joqarı hám orta arnawlı 
bilimlendiriw sisteması hám de ilimiy-materiallıq mákemelerdi keleshek Renessanstıń tórt 
ajıralmas halqası, dep bilemiz. Baqsha tárbiyashısı, mektep muǵallimi, professor-
oqıtıwshılar hám ilimiy-dóretiwshi ziyalı insanlarımızdı bolsa jańa Oyanıw dáwiriniń tórt 
tayanısh ústini, dep esaplaymız. Men isenemen - húrmetli ata-analar bul ǵayrattı álbette 
qollap -quwatlap, jańa Renessanstıń besinshi halqası, besinshi ústini boladı. Bul ruwxıy-
aǵartıwshılıq turmısımızdaǵı eń bekkem ústini boladı, desem, oylayman, sizler tolıq qollap -
quwatlaysızlar‖, - degen pikirleri bolsa, ―mámleket-tálim-oqıwshı hám ata-ana‖ halqaların 
bir sistemaǵa birlestirip, maqsetke erisiwdiń isenimli jolin kórsetip berdi. Sonday-aq, el 
basshımız jańa Ózbekstandı jaratıw maqsetinde barlıq tarawlar qatarı bilimlendiriw 
sistemasında da túpkilikli reformalar ámelge asırılıp atırǵanına ayırıqsha toqtap ótip, ―Biz 

---

4 
keń kólemli demokratiyalıq ózgerisler, atap aytqanda, bilimlendiriw sistemasındaǵı 
reformaları arqalı Ózbekstanda jańa Oyanıw dáwiri, yaǵnıy Úshinshi Renessans tiykarın 
jaratıwdı ózimiz tiykarǵı maqset etip belgiledik. Bul haqqında aytar ekenbiz, dáslep, 
úshinshi Renessanstıń mazmun-mánisin hár birimiz, pútkil jámiyetimiz tereń ańlap alıwı 
kerek‖, - dep aytıp ótken edi. 
Bilimlendiriw tarawında 2020 jılı qabıl etilgen «Bilimlerdiriw haqqında»ǵı Nızamnıń 
jańadan 
qabul 
etiliwi, 
Ózbekstan 
Respublikası 
Prezidentiniń 
2019 
jıldıń
29-apreldegi PF-5712 sanlı Pármanı menen ―Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw 
sistemasın 2030 jılǵa shekem rawajlandırıw koncepciyası‖ qabıl etiliwi menen belgilenedi. 
Bul mámleketlik hújjetlerde baslawısh tálim alıwshılarda ulıwma orta bilim beriwdi dawam 
ettiriw ushın zárúr bolǵan sawatlılıq, bilim, ilimiy tájiriybe hám kónlikpeler tiykarların 
qáliplestiriwge qaratılǵan. Baslawısh klaslardan baslap perzentlerimizdiń qızıǵıwshılıq hám 
qábiletlerin anıqlaw, keleshekte olardı qánigelesken klaslarda oqıtıwdı dawam ettiriw 
sistemasın engiziw kerek. Onıń ushın Xalıq bilimlendiriw ministrligi, Tálim sapasın baqlaw 
mámleket inspektsiyası náwbettegi oqıw jılınan baslap 4-klass pitkeriwshilerin pánler 
boyınsha saralaw hám báǵdarlaw rejimin ámeliyatqa endiriwi maqsetke muwapıq.
Ilim hám innovaciyalıq iskerlik salasında xalıqaralıq sheriklik sheńberinde 
rawajlanǵan mámleketlerdiń abıraylı ilimpazları menen sheriklikte orın alǵan mashqalalardı 
sheshiwge qaratılǵan qospa ilimiy joybarlardı ámelge asırıw ushın keń sharayatlar, sıylıqlaw 
hám qollap-quwatlaw sisteması jaratıldı. Usı múnásibet penen institutımızdıń Baslawısh 
tálim kafedrası Moskva pedagogikalıq mámleketlik universiteti, Kuban mámlketlik 
pedagogikalıq institutı hám basqa da joqarı oqıw orınları menen birge islesip kelmekte. Bul 
universitet professor-oqıtıwshıları tárepinen institutımızdıń Baslawısh tálim fakultetinde 
onlayn sabaqlar shólkemlestirip, professor-oqıtıwshılar menen ózara tájiriybe almasıp 
kelmekte.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2019 jıldıń 29-apreldegi PF-5712 sanlı Pármanı 
menen ―Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw sistemasın 2030 jılǵa shekem 
rawajlandırıw koncepciyası‖ qabıl etiliwi baslawısh tálim ushın da áhmiyetli boldı. 
Koncepciya 4 baptı óz ishine alǵan hám bul boyınsha jıllar kesiminde maqsetli 
kórsetkishler, koncepciyanı ámelge asırıw boyınsha jol kartaları islep shıǵılǵan. 
Koncepciyada Ózbekstan Respublikasınıń 2030 jılǵa kelip PISA (The Programme for 
International Student Assessment) Xalıqaralıq kólemde oqıwshılardı bahalaw baǵdarlaması 
reytingi boyınsha dúniyanıń birinshi 30 aldıńǵı mámleketi qatarına kiriwine erisiw 
baǵdarları belgilep berilgen. Bunı biz koncepciyanıń 2019 — 2021 jıllar dawamında 
respublikanıń hár bir aymaǵında basqıshpa-basqısh STEAM (pán, texnologiya, injiniring, 
óner hám matematika) baǵdarlarına qánigelistirilgen «Prezident mekteplerin» 
shólkemlestiriliwi mısalında kóriwimiz múmkin.
Sonday-aq, koncepciyada oqıtıw usılların jetilistiriw, tálim-tárbiya procesine 
individuallastırıw principlerın basqıshpa-basqısh qollanıw: kishi jastan oqıwshılarda oqıwǵa 
salamat, kúshli hám tásirli motivaciyanı qáliplestiriw hám de kásip tańlaw, zamanagóy 
kásiplerdi iyelew qábiletin rawajlandırıw belgilep berilgen. 
Prezidentimiz 
Sh.M.Mirziyoevtıń 2020-jıl 2-oktyabr kúni Qaraqalpaqstan 
Respublikasına qılǵan xızmet saparı dawamında hámde Qaraqalpaqstan Respublikasına 
Joqarǵı Keńesiniń gezekten tısqarı segizinshi sessiyasında ekologiyalıq jaǵdayı qıyın 
aymaqlarda investiciya dástúri sheńberinde shólkemlestiriletuǵın jumıs orınların esapqa 
alǵan halda 2020/2021-oqıw jılınan joqarı oqıw orınlarınıń kiriw sınaqlarındaǵı toplaw 
múmkin bolǵan maksimal baldıń 30 payızınan joqarı ball toplaǵan Moynaq, Taxtakópir hám 
Qaraózek 
rayonlarında 
turaqlı 
túrde 
jasaӯshı 
abiturientlerge 
Qaraqalpaqstan 

---

5 
Respublikasında medicina taraӯınan basqa taraӯlar boyınsha joqarı oqıw orınlarına jámi 
kvotalardan tısqarı oqıw qárejetlerin tolıq qaplaytuǵın muǵdardaǵı tólem-shártnama 
tiykarında, sońında usı aymaqlarda 5 jıl islep beriw shárti menen oqıwǵa qabıl qılıw ilájların 
kóriw boyınsha wazıypalar kórsetilgen edi. 
Usı wazıypalardıń orınlanıwın támiyinlew maqsetinde institutımız Baslawısh tálim 
fakul‘tetine Qaraózek rayonınan 16 student, Moynaq rayonınan 3 student hám