%збекстан республикасы жо№ары

Eskertiw: Metod penen metodika – hár qıylı túsinikler: Metod jazıwshınıń kózqarasları, ideyalıq poziciyaları menen baylanıslı, al metodika, bul jumıs islewdiń yamasa jumıstıń usılı, texnikası bolıp esaplanadı. Mısalı, ádebiyattı oqıtıw metodikası, ádebiyattı izertlew metodikası.
Kórkem metodlar házirgi ilimde shártli túrde realistlik metodlar hám realistlik emes metodlar dep bólinedi. Antik dáwir ádebiyatı, orta ásir ádebiyatı, tiykarınan, realistlik emes metodlar arqalı jazılǵan. Jazıwshı realistlik emes metodqa súyenip jazǵanda óziniń turmısqa bolǵan kózqarasların, qatnasın, bahaların haqıyqıy turmıstı, real ómirdi súwretlew arqalı bermeydi. Waqıyalar, adamlar, sharayatlar, turmıs haqıyqatlıǵınan uzaq, kóbinese, qıyalıy súwretlenedi, realistlik súwretlewden góre jazıwshınıń fantaziyası (toqıması) baslı orındı tutadı. Máselen, Esxildiń “Shınjırlanıp bánt etilgen Prometey” tragediyasında waqıyalar realistlik emes. Personajlar, syujetler mifologiyalıq usılda súwretlenedi. Sebebi, antik dáwir ádebiyatı ulıwma mifologiyalıq syujetlerge tiykarlanǵan, orta ásir ádebiyatı tuwralı da usını aytıw múmkin. XIX ásir qaraqalpaq ádebiyatında realizmniń ayırım belgileri bar. Sociallıq turmısqa baylanıslı geypara qosıqlarda turmıs real súwretlenedi. Mısalı, Berdaqtıń “Salıq”, “Jaz keler me”, “Zamanda”, “Bolǵan emes” h.t.b. shıǵarmalarında, turmıs realistlik principler tiykarında sáwlelenedi. ХIХ ásir qaraqalpaq ádebiyatında, degen menen, realistlik emes metod, anıǵıraq aytqanda, romantikalıq metod basım turadı. Mısalı, Ájiniyazdıń muhabbat qosıqları haqıyqıy turmıstan uzaq, ondaǵı lirikalıq qaharman hám ol ashıq bolǵan gózzal hayal real turmısta joq. Berdaqtıń “Aqmaq patsha” dástanı da romantikalıq metod penen jazılǵan, onda realizmniń tek ayırım belgileri bar.
XVII-XVIII ásirlerde Evropa ádebiyatında bir qatar realistlik emes aǵımlar payda boldı. Solardıń ishinde klassicizm aǵımı qatań normaǵa túskenligi menen ajıralıp turadı, onıń payda bolıwı Franciyadaǵı “absolyut” dúzimniń kúsheyiwi menen baylanıslı. Klassicizmniń baslı ideyalıq talapları: mámleketlik ideyalardıń, mámleket mápiniń hámme nárseden ústin turıwı, jekke adam mápleriniń mámleket
máplerine baǵındırılıwı, jekke adamnıń joqarı grajdanlıq, patriotlıq sezimlerdi, qásiyetlerdi iyelewi. Mámleket mápi ushın ózin qurban etiwge tayar turıwı menen belgilenedi. Bul klassicizmniń ideyalıq talapları bolıp esaplanadı.