Ѳzbekstan respublikasi jokarg'i xam orta arnauli bilimlendiriu minstirligi tashkent mamleketlik texnika universiteti

Стихияли рауажлану дауры. Метрология хизмети хам метрологик тамийнат маселелериның дәстлепки орта асрлерынде турли мамлекетлерде турли тарзде пайда бола баслаған. Маселен, рус князи Святослав Ярославич белиденги алтин камаридан узунлиқтың улги ѳлшеу воситаси сыпатында пайдаланған. Тарихий мағлуматларға қарағанда княз даурий равиште базар расталарини аралап журип, турли материал сотувшилариның узунлиқ ѳлшеулерин камари менен салыстирип турған. Егер олар арасиндағи тафовут белгиленгеннен артип кетсе, сотувчини аяувсиз жазалаған.
Италияда хам бул бойынша белгили тартип белгиленген еди (орта әсирлерде). Ширкеу хам бутхоналарда аниқ сандағи марварид данелери сақланип, олардан сачилувчаң (дисперс) моддалардың кѳлем хам масса бирликлерин пайда қилиуда пайдаланғанлар.
Орайлық Азияда хам ѳлшеулер хам олардың турғунлиғин сақлау, ѳлшеу қағийдаларина катъий амел қылыу маселелерине жиддий итибар берилген. Аксарият жағдайларда буның қадағалау ең жоқары әмелдарлар тәрепинен алип борилған. Мәселен, ислам билимотида туыри ѳлшеу, яғни харидар хакини уриб кол масли (буни хазирде хам «тарезинен уриб қалу» делинеди) мәелелерге жуда қатты қаралған. Бул бойынша халқимиз манавиятина сиңдирилген «харидардиң хаққи жети пуштине уради», «тәрезинен уриб колувчиниң орны дозахтың ең тубинде болади», «харидор хаққина хиёнат қилувчи алланың биринши душпанларидандир» сияқли иборалар бул билимның дәлили есапланады .
Тарихий жазылмаларда мамлекетлер арасинда уруслардың келип шығыуларинда айырым ѳлшеулердеги келиспеушилик хам себеп болғанлиғи сияқли мағлуматлар хам келтирилген.
Ѳлшеулер теориясының, бундағи жандасуылардың турли мамлекетлердеги рауажлануи турли усыл хам усылларда, белгили маниде стихияли тарзде болған болсада, хамме жағдайларда томендеги улумалиқ принциплери сақланип қалған:

• 
  ѳлшеудың ѳз хасиетлерин узақ муддет сақлап қалуы ;
  
• 
  ѳлшеу манысының қайталаныуы ѳлшеулерде ѳзгермеслиги ;
  
• 
  ѳлшенип атирған шаманың турли маныслерин пайда қылыу имканиятының бар болыуы.
  

Бул дауырдеги ѳлшеулердың тийкарғи кемчилиги сыпатында ѳлшеу бирликлериниң ѳз-ара байланыслиғи болмағанлиғи уақтта тийкарғи шамалардың бирликлерин бир-бирине байланысли емеслигини корсету мумкин.