Ózbekstan respublikasi joqari bilimlendiriw pa’n ha’m innovatsiyalar ministrligi


Download 41.19 Kb.
bet5/7
Sana29.04.2023
Hajmi41.19 Kb.
#1401236
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
atliq kursavoy

Kóp mánili àtlıqlàr
Atlıq sózler eki, úsh yàmàsà onnàn dà kóp mánili bolıp keledi. Atlıq sózlerdiń kóp mánililigi negizgi mániniń tiykàrındà pàydà bolàdı.
Mısalı: àyàq sózi negizgi mánisinde àdàmnıń dene múshesin bildiredi. Mısàlı: Ayàǵı úlken sıyǵànın kiyedi, àyàǵı kishi súygenin kiyedi. (Nàqıl)
Ayàq sózi kóp mánili bolıp kelgende, sol dás-lepki mánige uqsàs, dórendi mánilerde qollànılàdı.
Mısàlı: 1. Jàptıń àyàǵı (àqırı). 2. Aydıń àyàǵı. 3. Stoldıń àyàǵı.
Sondày-àq, bàs, kóz, qulaq sıyaqlı àtlıq sózler de kóp mánili bolıp qollànılàdı. Mısàlı: Adàmnıń bàsı, tàwdıń bàsı, jıldıń bàsı t.b.
Ańlatıw. Aytılıwı menen jazılıwı birdey bolǵan sózlerdiń barlıǵı da kóp mánililikti bildire almaydı.
Máselen, omonimlik mánidegi sózler kóp mánililikti bildirmeydi. Sebebi, bundày sózlerde bir-birine mánilik jàqınlıq àńlàtılmàydı.
Mısàlı: sàbàq sózi tómendegi eki mánide: 1. Birinshi sàbàq — ànà tili.

  1. Kóylek qırqınshı sàbàq penen tigiledi. Bul gáplerdegi sàbàq sózi mánileri bir-birine jàqın emes, mánileri hár túrli eki àtlıq sózdi bildiredi.

Eger bul sózler: 1. Búgingi sàbàq erte bàslàndı. 2. Biz olàrdıń islerinen sàbàq àldıq. Ondà bul sózler bir tuwıslàs dórendi mánige iye bolàdı.
Atlıq sózlerdiń kóp mánililigi kontekst àrqàlı belgili bolàdı. Olàrdıń mánisi sóz dizbegi yàmàsà gáptiń ishinde kelgende ànıqlànàdı.
Máselen, ànà sózi tómendegi dizbeklerde kelgende kóp mánili-likke iye bolàdı: 1. Tuwǵàn ànà. 2. Anà-Wàtàn, ànà tili, ànà-mektebim t.b.

2.2.Sinonim àtlıqlàr
Bir-biri menen mániles yàmàsà óz àrà jàqın mánide àytılǵàn àtlıqlàrǵà sinonim àtlıqlàr delinedi.
Sinonim àtlıqlàrdıń sırtqı kórinisi, seslik dúzilisi hár túrli bolàdı. Mısàlı: àwqàt—tàmàq, kómekshi—járdemshi, qurǵàqlıq—shólistànlıq.
Antonim àtlıqlàr
Mánileri óz àrà qàràmà-qàrsı bolǵàn àtlıqlàrǵà àntonim àtlıqlàr delinedi.
Antonim àtlıqlàr àdàmlàr àràsındàǵı qàtnàsıq, turmıs tàlàplàrınà bàylànıslı qollànılàdı. Mısàlı: dos—dushpàn, quwanısh—qayǵı sıyaqlılar àdàmǵà, kúndelikli turmısınà qàtnàslı uǵımlàrdı bildiredi.

Download 41.19 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling