Ózbekstan respublikasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministrligi qaraqalpaq mámleketlik universiteti dizimge alındı: «Tastıyıqlayman»

Júregim de, esigim de, 
Doslar ushın ashiq mudam, 
Hátte, seni álle kimge, 
Shıramıtıp turman, balam,-dep bul súwrettegi eki ofitser tariyxınan sır shertip 
beredi. Poemanıń tiykar
ǵı syujetlik jelisi, mine, usı jerden, yaǵnıy kempirdiń bul eki ofitserdiń 
urıs dáwirinde fashistler qolında qaharmanlarsha qaza tapqan qanlı waqıyasın ayta basla
ǵan 
orınlardan baslanadı. Kempirdiń lirikalıq qaharman
ǵa aytıp bergen gúrrińine qaraǵanda, bul eki 
ofitserdiń biri-kempirdiń óz tuw
ǵan balası ekenligi belgili boladı. Al, ekinshi ofitserdiń kim 
ekenligi kempirdiń mına sózlerinen ayqın sezilip turadı: 
Ukraina ol kúnlerde, 
Ińırandı jaw qolında... 
Arqalap bir ofitserdi, 
Balam aqsham keldi bunda. 
Telekke tez tósek salıp, 
Jasırdıq ta emley berdik, 
Politsiya setem alıp, 
Úyimizdi ańlıp júrdi. 
Kempir 
ǵarrısı hám balası menen jaralanǵan bul jawıngerdi usılayınsha ólimnen qutqarıp 
qalıw
ǵa háreket etedi. Lekin, úylerin ańlıp júrgen gestafo olardıń bul sırın bilip qaladı. 
Kempirdiń 
ǵarrısı olar menen bolǵan atıspalar waqtında oqqa ushıp óledi. Kempir ólim lagerine 
súrgin etiledi. Ol lagerden qutılıp kelgennen keyin balasınıń da, úyine jasırıp saqla
ǵan jaralı 
jawıngerdiń de dushpanlar qolında tiriley jerge kómilip, qaharmanlarsha qaza tapqanın biledi. 
Bunnan keyingi waqıyalar bayanınan súwrettegi eki ofitserdiń biri lirikalıq qaharman-
avtordıń urısta belgisiz joq bolıp ketken tuwısqan a
ǵası ekenligi málim boladı. Poema turmıs 
haqıyqatlı
ǵın usılayınsha kórkem obrazda sáwlelendiriwi jaǵınan 60-jıllardaǵı qaraqalpaq 
poeziyasınıń eń jaqsı epikalıq poemalarınan esaplanadı.
Adamlarda
ǵı el-xalıq azatlıǵı ushın qaytpay gúresetuǵın batırlıq, mártlik, sadıqlıq usaǵan 
sıpatlardı kórkem súwretlew shayirdıń «Tumaris» (1970) poemasında bunnan da ayqınıraq kózge 
taslanadı. Poemada qaraqalpaq xalqınıń ótmishindegi ańız
ǵa aylanıp ketken tariyxıy 
waqıyalarına búgingi kún kóz-qarasınan úlken shayirlıq sezgirlik penen dıqqat awdarıladı: 
Dáryanıń oń ja
ǵasında, 
Massagetler dalasında, 
Eki yarım mıń jılday burın 
Boldı usı qanlı qır
ǵın... 
Biziń eramızdan burın
ǵı VII-V ásirlerde Araldıń qubla-shiǵis boylarında jasaǵan, 
qaraqalpaqlardıń ata-babaları esaplan
ǵan sak-massaget qáwimleriniń, sonıń ishinde apasiak-ana 
saklardıń hayal patshası er júrek, márt bahadır Tumaristiń óz jeri, óz eli, óz qáwimleriniń 
azatlı
ǵı, ǵárezsizligi ushın jawız patsha - Persiya shahı Kirge (qanxor Keyxısrawǵa) qarsı alıp 
bar
ǵan qaharmanlıq gúresleri sóz etiledi.
Poema syujeti birden dramalıq situatsiyalar, keskinlesken hádiyse, ya
ǵnıy sawash 

---

33 
payıtında 
ǵapılda dushpan qolına túsip, ar-namısqa shıday almay ózin-ózi mártlershe óltirgen 
jal
ǵız perzentiniń ólimi haqqındaǵı xabardı esitken Tumaristiń aza tutıp otırǵan kórinisin 
súwretlewden baslanadı. Bul suwıq xabardı alıp kelgen kesik qulaq nókerdiń aytıwına 
qara
ǵanda, massaget áskerleri sawash maydanında qashqan jawdı quwıp baratırıp, jaw áskeri 
qashqan jerde tayar «awqat, mol dásturxan jayıwlı tur
ǵanın kórip», japırılıp attan túsedi: 
Jatır meslerde kópirip, 
Bir ishimlik ózi qatqan... 
Ishtik simirip, jedik etti, 
Kewil ósti, bas 
ǵuwıldap, 
Uyqı bastı, dińke ketti...
Mine, usılayınsha aldawlıq penen qol
ǵa túsken massaget áskerleriniń ishinde Tumaristiń 
jal
ǵız balası da boladı. Biraq, jigit jawǵa teginlikte berilgisi kelmeydi. Hiyle etip sóz aytıp, 
baylawlı qolların sheshtiriwdi oylaydı. Jaw patshası onıń bul hiylesin jeńildige jorıp,qolın 
sheship marapatın beredi. Jaw patshası usılayınsha batır
ǵa jaqsılıq islegen bolıp balasınıń qolı 
menen anasın (Tumaristi) joq qılmaqshı boladı. Jaw hiylesin jaqsı túsingen batır bul páslikke 
bar
ǵannan mártlershe ólip ketkendi abzal kóredi: