Ózbekđstan respublđkasí xalíq bđLĐmlendđRĐw mđNĐstrlđGĐ

Bilimlendiriwdiń  túrleri  hám  kórinisleri.  Evropa  hám  shıǵıs,  Aziya  hám 

Amerika  mámleketlerinde  bilimlendiriw  túrleri  tariyxıy  rawajlanıw  nátiyjesinde 

júzege  kelgen.  Birinshi  túri  mifologiyalıq  bilimlendiriw  bolıp,  onda  dúnyanıń 

mazmunı ertek, ápsana, dástan, qıssa hámde qosıqlar formasında úyrenilgen. 

Keyingi  tariyxıy  túri  sxolastikalıq  bilimlendiriw  bolǵan.  Onıń  mazmunına 

kóre  bilimlendiriwde  tekst  mádeniyatı  hám  jer,  aspan  haqqındaǵı  bilimler  sóz 

benen  kórsetilip,  yad  hám  erkti  shınıqtırıw  tiykarında  jas  áwladqa  insan  dúnyası 

hám  ol  tárepinen  shólkemlestiriletuǵin  xızmet  mazmunı  haqqında  bilimler 

berilgen, sawatqanlıq hám sóylew mádeniyatına úyretilgen. 

Bilimlendiriwdiń  úshinshi  tariyxıy  túri  –  aǵartıwshılıq  bolıp,  ol  dúnyalıq 

bilimler  jaratılǵan  dáwirenen  júzege  kelgen.  XX  ásirden  baslap  bolsa  túrli  bilim-

lendiriw  paradigma  (model)ları,  túrleri  hám  kórinisleriniń  rawajlanıw  procesi  

baqlandı. 

Búgingi kúnde tiykarlarına qaray bilimlendiriwdiń tómendegi túrleri, kórinis-

leri bar: 

 

ilimiy  bilimlerdi  ózlestiriliw  túri  hám  sıpatına  qaray  (biologiyalıq, 

matematikalıq, fizikalıq hám t.b.); 

 

mazmunına qaray (teoriyalıq hám ámeliy, gumanitarlıq hám basqalar); 

 

jámiyetlik iskerligin iyelew túri hám sheberligine qaray (muzıkalıq, kórkem-

lilik, texnikalıq, texnologiyalıq, pedagogikalıq, medicinalıq); 

 

mádeniy  qádiriyatlardı  ózlestiriwine  qaray  (dástúriy  bilimlendiriw, 

kórkem-estetikalıq, diniy hám basqalar); 

 

kisilik jámiyetiniń mádeniy qádiriyatların ózlestiriw kólemine qaray (milliy, 

---

16 

 

evropa, xalıqaralıq, globallıq); 

 

bilimlendiriw  sistemasınıń  túrine  qaray  (universitet,  akademikalıq,  gimna-

ziya, licey hám basqalar); 

 

bilimlendiriw mazmunı baǵdarlarına qaray (formal hám materiallıq, ilimiy 

hám  elementar,  gumanitar  hám  tábiyiy  pánler,  ulıwma  orta,  orta  arnawlı,  kásip-

óner, joqarı); 

 

bilimlendiriw  dárejesine  qaray  (baslawısh,  tolıqsız  orta,  ulıwma  orta,  orta 

arnawlı, kásip-óner, joqarı bilimlendiriw.