Ózbekđstan respublđkasí xalíq bđLĐmlendđRĐw mđNĐstrlđGĐ

Mámleketlik  bilimlendiriw  standartları.  Bilimlendiriwdiń  mazmunın 

rawajlandırıwda  kózge  taslanıp  atırǵan  zamanagóy  tendenciyalarınan  biri  onı 

standartlastırıw esaplanadı. Standartlastırıwda tómendegi eki faktor áhmiyetli: túrli 

bilimlendiriw  mekemelerinde  bilim  alıp  atırǵan  jaslardıń  ulıwma  orta,  orta 

arnawlı,  kásip-óner  bilimler  kóleminiń  bir  qıylı  dárejesin  támiyinlewshi 

mámlekette jeke pedagogikalıq ortalıqtı jaratıw zárúrligi; 

Ózbekistannıń  jáhán  birge  islesiw  sistemasına  kiriwi  nátiyjesinde  xalıqaralıq 

bilimlendiriw  ámeliyatında  ulıwma  orta  hám  orta  arnawlı,  kásip-óner  bilimlen-

diriw mazmunın rawajlandırıw tendenciyalarınıń esapqa alınıwı. 

Mámleketlik bilimlendiriw standartları: 

1)  bilim  alıw  formalarınan  tısqarı  pitiriwshiler  erisiwi  kerek  bolǵan  bilim 

dárejesin belgilewshi tiykarǵı hújjet; 

2)  oqıw  páni  boyınsha  juwmaqlawshı  bilimniń  nátiyjelerin  belgilewshi 

tiykarǵı hújjet; 

3)  bilimlendiriw  dástúrleri  mazmunınıń  minimumı,  oqıwshılar  tárepinen 

orınlanatuǵın oqıw isleriniń maksimal kólemi, sonıń menen birge, pitiriwshilerdiń 

tayarlıq dárejesine qoyılatuǵın talaplardı belgileydi. 

Ózbekistan  Respublikasınıń  «Bilimlendiriw  haqqında»ǵı  nızamı  menen  bir 

qatarda mámleketlik standart tiykarǵı normativ hújjet esaplanadı. «Standart» inglis 

tilinen  alınıp  «ólshem»,  «úlgi»,  «model»  mánilerin  ańlatadı.  Standart  járdeminde, 

respublika  kóleminde  túrli  bilimlendiriw  mekemelerinde  bilimlendiriwdiń 

turaqlılıq  dárejesin  támiyinlewge  erisiledi,  oqıw  isleri  normativleri  maslastırıladı, 

oqıwshılardıń  bilimlerin  bahalıq  ólshemleri  islep  shıǵıladı.  Oqıwshı  mámleket 

tárepinen  belgilengen  bilimlendiriw  standartı  menen  shekleniwi  múmkin,  yaki 

bilimlerin  jáne  de  tereńirek  iyelep  alıw  maqsetinde  óz  betinshe  shuǵıllanıw 

imkaniyatına iye. 

---

33 

 

Bilimlendiriwdi  standartlastırıw  dúnyanıń  rawajlanǵan  mámleketlerinde, 

jetilisken  oqıw  jobaları  hám  baǵdarlamaların  islep  shıǵıw,  bilimlendiriwdiń 

belgili  dárejesin  belgilew  menen  ámelge  asırıladı.  Lekin  «standart»  termini  ózi 

tálimge  jaqın  dáwirlerde  qollanıla  baslaǵan.  Mámleketlik  bilimlendiriw 

standartları bilim sıpatın asırıwǵa imkan beredi. Olar bilimlendiriw mazmunınıń 

minimal  kólemin  kórsetiw  hám  bilimlendiriw  dárejesiniń  tómengi  dárejesin 

belgilep beredi. 

Bilimlendiriw  standartin  kirgiziwden  burın  bunday  májbúriy  qaǵıydalar 

bolg`an emes.  Ózlestiriwdiń anıq belgilengen shegaralarınıń joqlıǵı XX ásirdiń 80-

jıllarında  kópshilik  pitiriwshilerdiń  haqıqıy  bilim  dárejeleri  judá  pás  bolıwına  alıp 

keldi. 

Mámleketlik bilimlendiriw standartların jaratıw boyınsha jumıslar Ózbekistan 

Respublikasınıń  «Bilimlendiriw  haqqında»ǵı  Nızamı  (1992-jıl)  qabıl  etilgennen 

keyin baslandı. Bul hújjettiń 6-bántinde jáhán bilimlendiriwi ámeliyatı ólshemlerine 

sáykes  keliwshi  mámleketlik  bilimlendiriw  standartların  jaratıw  zárúrligi  belgilep 

ótildi.  Ózbekistan  Respublikası  Joqarı  Májlisiniń  IX  sessiyasında  (1997-jıl) 

Ózbekistan  Respublikasiniń  jańa  redaktorlıǵındaǵı  «Bilimlendiriw  haqqındaǵı 

Nızamı  qabıl  qılınǵannan  soń  bilimlendiriw  baǵdarlamalarınıń  jańa  áwladı 

jaratıldı. Jáhán ámeliyatı tájiriybesi tiykarında jaratılǵan bilimlendiriw standartları 

hár  bir  pán  boyınsha  ózlestiriliwi  zárúr  bolǵan  bilimlerdiń  minimal  dárejesin 

belgilewge imkan berdi. 

Mámleketlik  bilimlendiriw  standartları  quramlı  dúzilisine  qaray  tómendegi-

lerden ibarat: 

1.  Bilimlendiriwdiń  jańa  yaki  anıqlastırılǵan  maqsetleri,  pánniń  úyreniw 

obektleri  hám  tiykarǵı  mazmunlı  baǵdarları  kózde  tutılatuǵın  oqıw  pániniń 

ulıwmalıq táriypi. 

2. Oqıw pániniń mazmunı, tayanısh (invariant) dárejesin  súwretlew. 

3.  Bilimlendiriwdiń  májbúriy  nátiyjelerin  ashıp  beriw,  yaǵnıy  oqıwshılardıń 

oqıw tayarlıqların zárúr bólǵan minimal dárejesine talaplar. 

4.  Bilim,  kónlikpe  hám  uqıplılıqlarına  qoyılatuǵın  talaplar,  bul  olardıń 

májbúriy  tayarlıqları  dárejesiniń  «ólshemi»,  yaǵnıy,  tekseriw  isleri,  testler  hám 

ayrıqsha tapsırmalardı orınlawına qarap oqıwshılar tárepinen talaplardıń májbúriy 

dárejesine erisilgenligi haqqında pikir júrgiziw múmkin boladı.