Ўзгармас ток машинасининг қўзғaлиши

4.Чулғамнинг коллектор бўйича қадами У_к. Якорь чулғамининг секция боши билан охири уланган коллектор паластинкалари оралиғидаги масофа,
у_к=у= 1 - оддий сиртмоқсимон
У=У_к=К±1/р -тўлқинсимон
Чулғамнинг карама-қарши қутбли чўткалари орасидаги қисми унинг параллел шахобчалари дейилади. Якорь чулғамида ќосил бўладиган ЭЮК қиймати битга параллел шаќобчадаги ЭЮК билан аниқланиб, чулғамдан олинадиган ток эса ќар бир параллел шаќобча токларинингйиғиндисига тенг.
I_а =2_а I_а
I_а - якорь чулғами токи;
2_а - параллел шахобчалар сони:
i_а - битга параллел шахобча токи.
Сиртмоқсимон оддий чулгам параллел шаќобчаларнинг сони машина қутблари сонига тенг 2а=2р
Сиртмоқсимон чулғам кичкина кучланшили катта токли машиналарда ишлатилади. Тўлқинсимон чулғам катта кучланинли, кичкина токли машиналарда ишлатилади. Тўлқинсимон чулғамда доим 2а=2
оддий сиртмоксимон
Z=12 2р=4 у_к=у=1
у₁=Z/2р=12/4=3 у₂=у₁-у=3-1=2 =Z/2р=12/4=3
b_m=0,8=0,83=2.4

тўлқинсимон

Z=9 2р=4
у=у_К=к1/р= 9-1/2= 4 у₁=Z/2р-9/41/4=2 у₂= у-у₁=4-2= 2
=2/2Р= 9/4 =2.25

Якорь чулғамининг электр юритувчи кучи

Ўзгармас ток машинаси ишлаганда унинг якорь чулғамида ЭЮК ќосил бўлади ва қуйидагича аниқланади:
е=ВIV
Якорь билан магнит бошмоқлари орасида (ќаво оралиғида) магнит индукцияси трапеция шаклида тарқалади. Қутблар оралиғида магнит индукцияси ќар хил, шу сабабли якорь чулғамида ќосил бўлган ЭЮК ни аниқлашда магнит индукциясининг ўргача қийматдан фойдаланилади юзаси АВСД трапеция юзасига тенг, асоси қутблар оралиғи () га тенг А'В'С'Д' тўғри тўртбурчак чизамиз. Бунда магнит индукциясинингўргача қиймати шу тўртбурчак баландлиги билан аниқланади. Чулғамнинг бир симида ќосил бўлган ЭЮК нинг ўргача қиймати Е_ўрт=В_ўртIV билан аниқланади 1-ўтказгич ўз унлигининг актив қисми, (м); V–ўтгазгичнинг тезлиги (м/сек); В_ўт -ќаво оралиғида магнит индукциянингўргача қиймати, Т_л. Маълумки ўзгармас ток машинасининг ЭЮК га тенг қиймати якорь чулғамидаги параллел шаќобчада ќосил бўлувчи ЭЮК га тенг. Якорь чулғамидаги ўтказгичлар сонини N, параллел шаќобчалар сонини 2а билан белгиласак, ќар бир параллел шаќобчадаги ўтказгичлар сони N/2а бўлади. Шунга биноан якорь чулғамида ќосил бўлувчи ЭЮК Е_а нинг ўргача қийматини аниқлаш мумкин
Е_а=Е_ўртN/2а=В_ўртIvN/2ав
Машина паспортида якорнинг айланиш частотаси (айл/мин) берилади. Шу сабабли Е_а нинг ифодасидаги тезликни V ни n орқали белгиласак