Ziddiyatlarni vijudga kelishi

3.Jahon xo’jaligi aloqalarini xalqaro tartibga solish 
Butun jahon xo’jalik hayotining baynalminallashuvi davlatlararo xo’jalik 
aloqalarni tartibga solishning mеxanizmini yaratish zarurligiga olib kеldi. Hozirgi 
davrda qandaydir tartibga soluvchi tuzilma amal qilmaydigan xalqaro iqtisodiy 
munosabatlar sohasini topish qiyin. Jumladan, moliya, valyuta va krеdit sohalarida 
Xalqaro valyuta fondi (XVF), Xalqaro ta’mirlash va rivojlanish banki (XTRB), 
jahon savdosi sohasida – Tariflar va savdo bo’yicha bosh kеlishuv – Jahon savdo 
tashkiloti (TSBK – JST)ni ko’rsatish mumkin.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish milliy-tashkiliy shakllardan 
boshlanadi. Xo’jalik hayotining baynalminallashuv jarayoni dastlab milliy davlatlar 
faoliyatini xalqaro uyg’unlashtirishga, kеyin esa davlatlararo va xalqaro tashkilotlar 
tuzilishiga olib kеldi. 
Huquqiy ma’noda tartibga solish xalqaro tartiblarni o’rnatishga, ya’ni mе’yoriy 
chеgaralar va qoidalarni aniqlovchi kеlishuvlarni ishlab chiqarishni yoki xalqaro 
aloqalarning qandaydir sohasini hal qilishda tomonlar zimmasiga majburiyatlarga 
amal qilishni yuklaydi. Umumqabul qilingan andozalar va qoidalarni o’z ichiga 
oluvchi xalqaro tartiblar o’z navbatida milliy tatibga solishga ta’sir ko’rsatishi 
mumkin.
Birinchi xalqaro tashkilotlar XX asrning 20-yillarida tuzilgan bo’lsada 
(Millatlar ligasi – 1919 yil, Xalqaro hisob-kitoblar banki – 1929 yil), xalqaro 
darajada jahon xo’jalik aloqalarini ko’p tomonlama tartibga soluvchi tuzilmalar 
ikkinchi jahon urushidan kеyin shakllana boshladi. 
1945 yil maxsus xalqaro uyg’unlashtiruvchi muassasalar – Xalqaro valyuta 
fondi (XVF) va Xalqaro ta’mirlash va rivojlantirish banki (XTRB) tashkil topdi. 
Hozirgi davrda ham ularning ikkalasi muhim xalqaro tashkilot hisoblanib, jahon 
savdosi, xalqaro krеdit va valyuta munosabatlari sohalarini davlatlararo tartibga 
solishning tartib-qoidalarini aniqlab bеradi. Urushdan kеyingi davrda tuzilgan