Зоология ва экология

Asbob-uskunalar: Saklash muddati bo’lgan don va don mahsulotlardan namunalar.

Asosiy tushuncha: Don va don mahsulotlarni jo’natish bu- yakunlovchi bosich bo’lib u uyidagi tadbirlardan iborat: tashkiliy va texnologik. Xar bir korxonada don va don mahsulotlarini midor va sifat to’g’ri yo’l o’yilgan hisobi katta ahamiyatga ega. Bu hisobni murakkabligi shundaki, don mahsulotlarini salash davrida xam sifati ham midori o’zgarib turadi.

Masalan don partiyasini sifati o’zgarishi bilan uning massasi ham o’zgarib boradi. SHuning uchun don abul ilishi korxonalarida don massasining kamayishi midor-sifat xisob bo’yicha amalga oshiriladi.

Don mahsulotlarni salash davrida uru moddalar massasi yo’olishi va xisobga olinmagan nobudgarchilikni xisobga olingan xolda, tabiiy ka-mayish me’yorlari kiritilgan (% hisobida) bu me’yorlar laboratoriya va ish-lab chiarish sharoitlarida tadiotlar natijasi asosida tuzilgan.(4-jadval)

Tabiiy kamayish midori don va don mahsulotlarni aysi sinfdan, omborxonalarni xiliga va salash usuliga bog’lidir. Bu normalar 3, 6 oy va 1yilga mo’ljallangan. Orali salash muddatlari uyidagi formulalar yordamida topiladi.

1. 
   3-oydan kam bo’lgan saklash muddati, tabiiy kamayish midorini hakikiy saklash kunlari formula yordamida topiladi.
   

bu yerda: a- 3 oy saklash muddatidagi kamayish normasi (javdaldan)

b-salanayotgan partiyani o’rtacha saklash muddati (kun)

Masalan: Akt bo’yicha omborxonada 38000 kg, o’rtacha saklash muddati 65 kun bo’lgan sulini tabiiy kamayishi me’yorini anilang.

Bunda: a=0,09

yoki
kg

2. 
   Saklash muddati 3-oydan ortik bo’lganda tabiiy kamayish hisoblashda, jadval bo’yicha kaysi intervalda (oralikda) shu partiyani o’rtacha saklash muddati turganiga bog’li.
   

Agarda o’rtacha saklash muddati 5 oy 18 kun ya’ni, 5,6 oy bo’lsa, tabiiy kamayishi normasi 3 va 6 oy oralgida bo’ladi. Agarda o’rtacha saklash muddati 9 oy 27 kun ya’ni, 9,9 oy bo’lsa, tabiiy kamayishi no’rmasi 6oy va 1 yil ichida bo’ladi. Bunda tabiiy kamayishi uyidagi formula yordamida topiladi.

bu yerda:

a – avvalgi saklash muddati jadvaldan olingan tabiiy kamayish normasi

b – avvalgi va keyingi saklash muddatlarini kamayish normasining farki.

v – berilgan partiyani o’rtacha saklash muddati normasi bilan bo’lgan far

g– keyingi va avvalgi saklash muddat normalarini farki.

Masalan: Akt bo’yicha omborxonada 389000 kg o’rtacha salash muddati va avvalgi muddati 5oy 24 kun (5,8 oy) bo’lgan suli bor. Saklashda sulini tabiiy kamayish me’yorini anilang?

Bu partiyani saklash muddati 3 va 6 oy oralida avvalgi kamayishi me’yori ya’ni, 3 oy saklash muddati me’yori 0,009%, keyingisi esa 6 oy-0,125%.

a=0.009%, b=0,125-0,009=0,035%

b=5,8-3=2,8; g=6-3=3

yoki kg

3. 
   Bir yildan orti salangan don, don mahsulotlari va urug’larni salash muddatini xar keyingi yildan tabiiy kamayish me’yori 0,04% midoriga ayta hisoblanadi.
   

Temir,suv va avtomobil yo’llarida transprotirovkalashdagi tabiiy kamayish me’yori partiyani tashishdagi haiiy masofasiga bog’li. Tabiiy kamayishi midorini olib ketayotgan korxona hisobidan ayirib tashlanadi.

Masalan: Akt bo’yicha omborxonada salash muddati 17,5 oy bo’lgan suli bor. Salashda sulini tabiiy kamayishini anilang? Avvalgi kamayishi normasi ya’ni 1yil salash muddati 0,165%, bir yildan orti salash muddati bo’lan me’yori 0,04% shunda
a=0,165%; b=0,04%

v=17,5-12=5,5; =12

x=0,165+0,183% yoki