Ўзвекистон республикаси олий ва ўрта


Download 0.73 Mb.
bet77/119
Sana28.09.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1689084
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   119
Bog'liq
Экинларни сугориш асослари

Эгат узунлиги. Жуда калта (40—60 м) эгатлар оркали cyFo- риш сувчининг ва кишлок; хужалиги машиналарининг иш унумдорлигини, ер ва сувдан фойдаланиш коэффициентла- рини пасайишига олиб келади. Калта эгатлар оркали cyFo- ришда тупрокнинг хисобий катламини намиктириш учун лозим булган сугориш давомийлигида сувнинг куп кисми (40— 50 фоизигача) окова сифатида ташлаб юборилади. Хаддан зиѐд узун эгатлар оркали сугоришда кишлок хужалиги машиналаридан фойдаланиш самарадорлиги ва сувчининг иш унумдорлиги ортади. Лекин сувни эгат охиригача етиб бориши учун куп вакт (?i) талаб этилади ва тупрокнинг хисобий Катламини намиктириш учун зарур булган вакт (?ум) мобайнида эгатнинг бош кисмида чукур катламларга фильтрация булиши туфайли к^п микдордаги сув исроф булади. Бу эса тупрокни эгат буйлаб бир хил чукурликда намикмаслигига олиб келади, яъни эгатнинг бош кисмида унинг ортикча намикиши ва охирида етарлича намикмаслигига сабаб булади. Сувнинг фильтрацияга сарфи сизот сувлар сатхини кутари- лишини ва тупрокнинг мелиоратив ахволини ѐмонлашувини келтириб чикаради. Шу сабабдан амалиѐтда эгатларнинг Кулай улчамларини танлашда эгатнинг бошидан охиригача тупрокнинг хисобий катламини сифатли намиктириш имко- нияти эътиборга олинади.
Эгат узунлигини эгатга сув сарфи билан боглик холда танлаш сувдан фойдаланиш самарадорлигини белгиловчи омиллардан бири хисобланади. Самарканд вилоятида олиб борилган тажриба натижалари курсатадики, гузани чукур эгатлар оркали сугориш тупрокнинг хисобий катламини капилляр намикишини яхшилайди, сувни эгат узунлиги буйи- ча бир хилда таксимланишини ва сугоришдан кейин тупрокни бир вактда етилишини таъминлайди. Бундай шароитда
[Тупрокда кечувчи микробиологик жараѐнлар хамда усимликнинг усиб ривожланиши учун кулай шароит яратилади (75- жадвал).
Н.Т.Лактаевнинг (1978) маълумотларига кура сув утказувчанлиги кучли тупрокдарда кишлок хужалиги экинларини 150—200 м. ли эгатлар оркали сугоришда сугориш меъѐри 1400-1800 м3/га. ни ташкил этган булса, эгатга сув сарфини ошириш натижасида сугориш меъѐри бир мунча кискарган. Лекин эгат узунлиги 400 м. гача етказилганда сугориш меъѐри 1500 м3/га. гача ортиб борган. Нисбатан узун эгатлар оркали сугориш иш унумдорлигини 4,5 мартагача ортиши ва сугориш таннархини 54 фоизга камайишига олиб келади

75- жадвал


Эгатнинг узунлиги ва сув сарфига боглик, холла гузанинг усиб ривожланиши ва хосилдорлиги (Горенберг Я.Х., Шерцулов М. маьлумотлари)

3raf улчамлари, см

Эгатнинг сув сарфи, л/сек.

Усимлик буйи, см

Бир тупдаги сони, дона

Хосил, ц/га

чукурлиги

узунлиги

Хосил
шохлари

кУсаклар




18

100

0,1

67,8

11,1

10,0

27,7

25

100

0,1

71,1

11,9

10,8

29,2

18

200

0,2

70,1

11,4

10,4

30,0

25

200

0,2

72,8

11,2

1 1 . 2

31,9

18

300

0,3

72,7

11,1

10,9

29,0

25

300

0,3

77,2

12 1

10,1

33,3

Амалиѐтда эгатлар даланинг текисланганлик даражаси, нишоблиги ва сув утказувчанлигига боглик холда 50 м. дан 600 м. гача узунликда олинади. 75 ва 76- жадвалларда эгатга сув таксимлаш микдорлари узгармас ва узгарувчан булган шароитлар учун эгатларнинг тавсия этилган кулай узунлик- лари келтирилган. Эгат узунлиги тупрокнинг механик таркиби, рельефи ва жойнинг нишоблигига боглик булиб, эгат узунлигининг ортиши ва эгатга сув сарфининг камайиши билан сугориш меъѐри ортиб боради.

Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling