Ўзвекистон республикаси олий ва ўрта


Download 0.73 Mb.
bet89/119
Sana28.09.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1689084
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   119
Bog'liq
Экинларни сугориш асослари

ТОМЧИЛАТИБ СУГОРИШ

Марказий Осиѐда, шу жумладан Узбекистонда сув ре- сурсларининг такчиллиги кучли сезилаѐтган х;озирги кунда сугоришнинг тежамли технологияларини (масалан, томчила- тиб сугоришни) лойи^алаштириш ва кишлок хужалиги ишлаб , чикаришига татбик этиш мухим а\амият касб этади.
Томчилатиб сугориш кишлок хужалиги амалиѐтида кул- ланилаѐтган нисбатан янги сугориш усули булиб, бунда мах- сус фильтрлар ѐрдамида тозаланган сув томчилатгичлар оркали томчи шаклида тупрокка берилиб, усимликнинг илдиз тизими энг куп таркалган тупрок катламини локаль намикти-
ришга эришилади (38- раем). Сугориш суви босим остида цувурлар тармоги оркали хар бир усимликка ѐки усимликлар каторига узатилиб, усув даври давомида усимликларни сувга эхтиѐжига мувофик керакли микдордаги сув билан таъминлаб турилади. Бундай тизимларда сув билан биргаликда минерал угитларни эритилган холда тупрокка бериш имконияти мав- жуд.


Снгил типроц



    1. раем. Томчилатиб сугоришда гупрок^и намик,иш контури.

Томчилатиб сугориш, асосан, курук, ва иссик, иклимга эга Австралия, АК.Ш, Янги Зеландия, Мексика, Тунис, Исроил ва бошк,а купгина давлат- ларда кенг тарк,алган. МДХ давлатларидан Украина (К,рим) ва Молдовада, шунингдек, Шимолий Кавказда мевали 6OF, токзорлар, сабзовот ва дала экинларини сугоришда кулланилмокда. Мазкур усул Узбеки стон ва Тожи- кистоннинг TOF олди районларида таркала бошлади. Томчилатиб сугоришни Химояланган ерларда кенг куламда куллаш мумкинчилиги бор.


Томчилатиб сугориш ер юзасидан ва ѐмгирлатиб суто- ришларга нисбатан куйидаги афзалликларга эга: сувдан те- жамли фойдаланиш (одатдаги сугоришга нисбатан 1,5—2 марта кам); сувни фильтрация ва бугланишга энг кам микдорда булиши; окова чикарилмаслиги; ирригация эрозиясини юзага келмаслиги; катор ораларини зичланмасдан, доим юмшок Холда булиши; тупрокнинг кулай намлигини таъминланиши; Угитларни тупрокка локаль киритищ имкониятининг мавжуд- лиги; мураккаб рельефли жойларда куллаш мумкинчилиги; Хосилдорликни 20-50 фоизга ортиши (80- жадвал) ва бошкалар.
Австралияда минерал угитларни сугориш суви билан эри- ган холда куллаш азотли угитларни 44—57 фоиз тежаш имко- ниятини беришлиги аникланган. Тизимнинг жорий харажат- лари ер юзасидан сугоришга Караганда 90—92 фоизга, ѐмгирлатиб сугоришга нисбатан эса 64—71 фоизга камайиши АК.Ш ва Австралия кишлок хужалиги ишлаб чикаришида уз тасдивши топган.
Сурхон-Шеробод даштидаги такирли-углоци тутгрокларда Б.Журакулов ва Ш.Мирзаев (2001) томонидан гузани хар хил сугориш техникалари самара- дорлигини ошириш буйича 1997-1999 йиллар давомида махсус илмий
Iтадк,икот ишлари олиб борилган булиб, бунда эгатлаб (хар бир эгатдан ва эгат оралатиб), томчилатиб (намлагичлар хар бир эгатга ва эгат оралатиб жойлаш-
{тирилган), плѐнка тушама устидан (тушама хар бир эгат ва эгат оралатиб ѐткизилган) ва ѐмгирлатиб сугориш техникалари урганилган. Ушбу шароит учун мак,бул булган 0-50 см. ли хисобий катламда сугоришлардан олдинги тупрок намлигини ЧДНС га нисбатан 70 - 75—65 фоиздан юкори даражада тутиб туриш учун гуза одатдаги эгатлаб сугориш вариантларида 5 марта 5545— 5585 м3/га умумий меъѐрда суторилган булса, томчилатиб сугоришда 10 марта 2945-3050, плѐнка устидан сугориш вариантларида 10 марта 2140- 1840 м3/га умумий меъѐрда сугорилган. Руза томчилатиб ва плѐнка тушама устидан суторилганда сувни оковага сарфи ва чукур катламларга фильтрацияга буладиган исрофини камайиши эвазига мавсумий сугориш меъѐри эгатлаб сугоришдагига нисбатан 50-60 фоизга камайган. Шунингдек, эгат узунлиги буйлаб тупрокнинг бир хил чукурликда намикгиришга эришилган, Усимликнинг усиб ривожланиши яхшиланган ва гектаридан кушимча 8-12 ц. дан хосил олинган (85- жадвал).
I Томчилатиб сугориш усули к,атор афзалликлар билан бир к,аторда куйидаги камчиликлардан \оли эмас: тизимни барпо этишга асосий харажатларнинг нисбатан куплиги; кувур ва томчилатгичларни сувдаги йирик кушилмалар, кимѐвий би- рикмалар билан ифлосланиши ва сув утказмай кУйиши; сувни бир текисда так,симланмаслиги; сугориладиган дала микро- ик^имини бошкариш мумкинчилигининг йУклиги; 6OF ва ток- зорларни к,айта барпо этишда тизимни янгидан куриш лозим- лиги ва бошкдлар.



Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling