11-мавзу. Иш билан беқарор бандлик: Шакллари, имкониятлари ва муаммолари

11-мавзу. Иш билан беқарор бандлик: Шакллари, имкониятлари ва муаммолари
1

• Иқтисодий инноввацион ривожланиш ва меҳнат муносабатларининг янги шакллари.

2

• Иш билан беқарор бандлик ва унинг турлари.

3

• Касаначилик меҳнати ва унинг турлари

4

• Иш билан беқарор бандликнинг меҳнат бозорига таъсири

1. Иқтисодий инноввацион ривожланиш ва меҳнат муносабатларининг янги шакллари.
XXI асрнинг иккинчи ўн йиллиги компютерлаштириш, 3D технологиялари, робот техникаси ва меҳнатнинг бошқа замонавий воситалари, янги технологиялар кенг ёйилиши билан ажралиб турмоқда. Натижада анъанавий хизмат кўрсатиш, савдо, бошқариш соҳаларидаги фаолият турлари, таълим, санъат, коммуникациялар тармоқларида иш билан бандликнинг шакллари тубдан ўзгариб бормоқда.
Хусусан:
- ЯИМ ҳажмида юқори сифатли ва инновацион ҳизматларни қамраб олган инновацион сектор устунлиги;
- Иқтисодиётда миқдор жиҳатидан ўсишдан кўра сифат жиҳатидан янги инновацион ўзгаришларга мойиллик;
- Иқтисодий фаолиятнинг барча турларида кескин рақобат;
- Инсон капитали (юқори малака, илмий, ижодий салохият)
Афзалликлар (Анъанавий)

• Кафолатланган даромад
• Ҳимояланган бандлик
• Ижтимоий имтиёзлар
• Хизмат вазифасида кўтарилиш

Камчиликлар (Анъанавий)

• Ишлаб чиқариш воситаларининг йўқлиги
• Иш берувчи тартиб-қоидалари
• Ўз даромадини бошқариш имконияти йўқлиги

Беқарор, кафолатлланмаган меҳнат муносабатлари
Ҳуқуқий жиҳатдан расмийлаштирилмаган иш билан бандлик:
- Пудрат шартнома бўйича ишлаш
- Уй хўжалигида мустақил бандлик
- Шахсий тадбиркорлик
- Қисман иш билан бандлик
- Вақтинчалик иш билан бандлик
- Масофада туриб ишлаш
Иш билан беқарор бандлик ва унинг турлари
1

• Ижарага олинган меҳнат (Labor loan)

2

• Масофада туриб ишлаш (Telework, Telecommuting)

3

• Аутстаффинг (Out staffing)

4

• Аутсорсинг (Outsourcing)

5

• Фриланс (Freelance)

6

• Коворкинг (Co-working)

7

• Краудсорсинг (Crowd sourcing)

Ижарага олинган меҳнат

Шахснинг хусусий кадрлар агентлиги билан шартнома асосида меҳнатини қарзга олиб, иш берувчига ижарага беришидир.

• Ходимлар етишмовчилиги
• Янги лойихани амалга ошириш зарурати
• Ишлаб чиқаришда тиғизликнинг пайдо бўлиши
• Мавсумий хусусиятлар (қишлоқ х)

Масофада туриб ишлаш – Телеиш (Telework, Telecommuting)

Аутстаффинг – Штатдан ташқари (Outstaffing)

Бизнес эгаси назоратида бошқа корхоналардан тажрибали профессионалларни ёллаш.

• Корхонанинг кадрлар хизмати таркибини мақбуллаштириш
• Бухгалтерия фаолияти ҳажмини такомилаштириш
• Штатдаги ходимлар сонини камайтириш

Аутсорсинг – ташқи манба/ресурсдан фойдаланиш (Outsourcing)

Компания томонидан шартнома асосида ўз йўналиши учун асосий ҳисобланмаган муайян ишлаб чиқариш функцияларини ушбу соҳа бўйича ихтисослашган бошқа шерикка топшириш.

• Ишлаб чиқариш жараёнларининг технологик жиҳатдан мураккаблиги
• Рақобатнинг кучайиши
• Маҳсулот сифатига талабнинг ошиши

Фриланс – Эркин ёллаш (Freelance)

Ўз-ўзини иш билан таъминлашнинг бир тури бўлиб, компанияда ишлаш ўрнига мустақил иш билан банд меҳнат фаолияти ҳисобланади.

Коворкинг – Ҳамкорликдаги меҳнат (Co-working)

Тажриба, билим ва кўникмаларга эга бўлган турли шахслар уюшиб, биргаликда олиб борадиладиган меҳнат фаолиятининг замонавий шакли.

Краудсорсинг – кенг доирада ресурслардан фойдаланиш (Crowdsourcing)

Инновацион ишлаб чиқариш муаммоларини ҳал этиш мақсадида интелектуал шахслар кенг доирасининг ижобий қобилият, билим ва тажрибаларидан фойдаланиш учун ахборот технологияларни қўллаган ҳолда уларни бу фаолиятга кўнгилли равишда жалб қилиш шакли.