2- модул: Иқтисодий тизимлар ва доиравий айланишлар (4 соат) Режа

2- Модул: Ишлаб чиқариш жараёни ва унинг натижалари.Иқтисодий тизимлар ва мулкчилик муносабатлари Режа:

1.Иқтисодий тизим тушунчаси. Иқтисодий тизим моделлари

2.Ишлаб чиқариш омиллари ва уларнинг таркиби

3.Дойравий айланишд ишлаб чиқариш жараёни

1. Иқтисодий тизимлар ва уларнинг турли моделлари
Ҳар бир даврда ва маконда амал қилаётган иқтисодий муносабатлар мажмуаси иқтисодиётни ташкил қилиш шакллари, хўжалик механизми ва иқтисодий муассасалар билан биргаликда иқтисодий тизимни ташкил қилади.
Иқтисодий тизим турлари

• Узоқ даврлар мобайнида анъанавий тарзда амал қилиб келувчи урф-одатлар, тартиблар, удумлар асосида юритилувчи иқтисодий тизим

Анъанавий иқтисодиёт

• Барча моддий ресурсларга ижтимоий (дав-лат) мулкчи-лигининг ҳукм-ронлиги, хўжа-лик юритишга оид барча муҳим қарор ларнинг марказлашти рилган тартибда маъмурий органлар томонидан қабул қилинишига асосланувчи иқтисодий тизим

Маъмурий- буйруқбозлик иқтисодиёти

• Товар-пул муносабатлари, рақобат, иқтисодий фаолият юритишда эркин-лик ва бозор механизимларига асослан-ган ҳолда юритилувчи иқтисодий тизим

Бозор иқтисодиёти

• Иқтисодий фаолиятни ташкил этиш ва бошқа- ришда бозор механизими тамойил ва қонунларини маъмурий тартиблаш усуллари билан оқилона тартибда уйғунлаштириб фойдаланиш-га асосланган иқтисодий тизим

Аралаш иқтисодиёт

Ишлаб чиқариш омилларининг туркумланиши

Ишлаб чиқариш омиллари
Ишчи кучи
Ер
Тадбиркорлик қобилияти
Капитал

Ишлаб чиқаришнинг таркибий тузилиши

Ишлаб чиқариш
Номоддий ишлаб чиқариш
Моддий ишлаб чиқариш
Моддий неъматларни ишлаб чиқариш
Моддий хизматлар кўрсатиш
Номоддий хизматлар кўрсатиш
Номоддий неъматларни ишлаб чиқариш

Ишлаб чиқариш жараёнининг икки томони

Ишчи кучи ва
ишлаб чиқариш воситалари
(натурал шакллари)
Қийматнинг
ўсиш
жараёни
Капитал: ишлаб чиқариш воситалари ва ишчи кучи қиймати
Ишлаб
чиқариш
омиллари
Натижа:
товар ва хизматлар
Истеъмол қиймати,
яъни
нафлилиги
Ишлаб
чиқариш
жараёни
Меҳнат жараёни ёки нафлиликнинг яратилиши ва кўпайиши жараёни
Ўтказилган ва янгидан яратилган қиймат

Товар ва хизматлар нафлилиги ва қийматининг яратилишида ишлаб чиқариш омилларининг роли

Яратилган товар ва хизматлар
Нафлиликни яратишда
қатнашади
Қийматнинг ташкил топишида қатнашади
Ер
Капитал
Ишчи кучи
Меҳнат
Аниқ меҳнат билан ўтказилган ишлаб чиқариш воси- талари қиймати
Абстракт меҳнат билан яратилган янги қиймат

Зарурий ва қўшимча маҳсулотнинг сотилиб пулга айлангандан кейин ўзгарган шакллари

Соф маҳсулот
Зарурий маҳсулот
Қўшимча маҳсулот
Иш ҳақи
Ижтимоий ҳимоя фондлари
Фойда
Фоиз
Рента
Солиқлар

Ресурслар тўлиқ банд бўлаганда ишлаб чиқариш имкониятлари (шартли рақамлар)

Маҳсулот тури	Муқобил вариантлар
	А	В	С	D	Е
Нон (млн. дона)	0	1	2	3	4
Тегирмон (минг дона)	10	9	7	4	0

Ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғи

Тегирмон, минг дона
А
В
С
W
G
D
E
0 1 2 3 4 Нон, млн. дона
9
8
6
5
3
2
1
4
7
10
Ишлаб чиқариш муносабатлари
Ташкилий-иқтисодий муносабатлар
Меҳнат тақсимоти
Ихтисослашув
Кооперациялаш
Ишлаб чиқариш тўплануви
Ишлаб чиқаришнинг уйғунлаштирилиши
Ижтимоий-иқтисодий муносабатлар
Ишлаб чиқариш
Тақсимот
Айирбошлаш
Истеъмол
Мулкчилик
Ижтимоий-иқтисодий формация
Ишлаб чиқариш усули
Устқурма
Ишлаб чиқариш муносабатлари
Ишлаб чиқариш воситалари
- мулкчилик
- ишлаб чиқариш
- тақсимот
- айирбошлаш
- истеъмол муносабатлари ва бошқалар
сиёсий, ҳуқуқий, мафкуравий, миллий, оилавий ва бошқа ижтимоий муносабатлар
Ишлаб чиқарувчи кучлар
Ишчи кучи
Меҳнат воситалари, материаллар, технология, энергия, ахборотлар, ишлаб чиқаришни ташкил этиш биргаликда ишлаб чиқаришнинг технологик усули дейилади.
Технологик усул босқичлари