2 bo‘lim bo‘yicha topshiriqlar 1-topshiriq. Jadvalni to‘ldiring

2 - bo‘lim bo‘yicha topshiriqlar

1-topshiriq. Jadvalni to‘ldiring.

Bilish bosqichlari va darajalari	Falsafiy qonun va kategoriyalarning izohi
Bilish bosqichlari Xissiy bilish (jonli mushohada) Xissiy bilish – narsa-voqea, hodisalarning inson ongida bevosita aks etish jarayoni Xissiy bilish shakllari: sezgi idrok tasavvur Aqliy (mantiqiy) bilish – narsa, hodisalar mohiyati, aloqa munosabatlarini bilish Aqliy (mantiqiy) bilish shakllari: tushuncha hukm (mushohada) xulosa Intuitiv bilish – g`ayrishuuriy bilish, to`satdan bilish.	Falsafiy qonunlarning belgilari,Olamning mavjudligi, o'zgarishlari, ulardagi narsa, hodisalarning mohiyatidan kelib chiqadi. Zaruriy bog’lanishlarni ifodalaydi.Narsa va hodisalarning umumiy bog’lanishlarini ifodalaydi.
aqliy (matiqiy) bilish – narsa hodisalar mohiyati aloqa munosabatlarini bilish. Aqliy (matiqiy) bilish shakllari: tushunch, hukm, mushohoda, xulosa.	Kategoriya o`zi nima? Bu so`z qadimgi yunon tilidan olingan bo`lib: «izohlash», «tushuntirish», «ko`rsatish», degan ma’nolarni anglatadi. Uning mazmunidagi bunday xilma-xillik qadimgi davrlardanok ilmiy tadqiqot yo`nalishiga aylangan. U o`zining «Kategoriyalar» degan asarida ularni ob’ektiv vokelikning umumlashgan in’kosi sifatida qarab, turkumlashtirishga harakat qilgan. Хususan, uningcha quyidagi kategoriyalar mavjud: «mohiyat» (substansiya), «miqdor», «sifat», «munosabat», «o`rin», «vaqt», «holat», «mavke», «harakat», «azob-ukubat».
Xissiy bilish shaklari : Sezgi Idrok tasavvur	Falsafa kategoriyalari mazmunidagi ichki birlik, bog`lanish, aloqadorlik va munosabatlarning yaxlitligi bilish jarayonining o`zluksizligini ta’minlaydigan umumiy qonuniyat tarzida vujudga kelgan.
Intuitiv bilish- g’ayrishuuriy bilish to’satdan bilish.	Odamzod qonunlar orqali olamning sir- asrorlarini bilish imqoniyatiga ega boladi. Falsafiy qonunlar dunyodagi ozgarishlar, paydo bolish va yoqolishlar, rivojlanish va taraqqiyot mexanizmlarini anglab olish imqonini beradi. qonun – muayyan shart-sharoitda voqealar rivojining xususiyati va yonalishini belgilaydigan, malum bir qatiy natijani taqoza etadigan obeqtiv dunyodagi narsa va xodisalarning muxim zaruriy, umumiy nisbiy, barqaror munosabatlar ifodasidir.
Bilish tarkibi Bilish subyekti (bilish harakatining sohibi, shaxs) Bilish obyekti (subyektning bilish faoliyati yo`naltirilgan narsa, hodisa, jarayon) Bilim (bilish natijasi)	Tabiat qonunlari yer yuzida inson bolmagan davrda xam mavjud bolgan. Jamiyat qonunlari esa inson faoliyati natijasida paydo bolgan shart – sharoitlar bilan bogliq ravishda yuzaga kelgan. Jamiat qonunlari kishilarning ijtimoiy munosabatlaridagi eng umumiy, muxim boglanishni korsatadi. Yana bir farqi shuki, jamiyat qonunlariga nisbatan tabiat qonunlari asti-sekinlik bilan ozgarib boradi.

2-topshiriq. Berilgan savol bo‘yicha qiyosiy tahlil qiling

Qadriyat va madaniyat tushunchalarining o‘zaro bog‘liqligi va farqi





Madaniyat inson faoliyati va shu faolliyatning ahamiyatini belgilovchi ramziy qurilmalar va asarlar majmuidir.

Qadriyat — voqelikdagi muayyan hodisalarning umuminsoniy, ijtimoiyaxloqiy, madaniymaʼnaviy ahamiyatini koʻrsatish uchun qoʻllanadigan tushuncha. 



Madaniyat — jamiyat, inson ijodiy kuch va qobiliyatlari tarixiy taraqqiyotining muayyan darajasi.

Inson va insoniyat uchun ahamiyatli boʻlgan barcha narsalar, mas, erkinlik, tinchlik, adolat, ijtimoiy tenglik, maʼrifat, haqiqat, yaxshilik, goʻzallik, moddiy va maʼnaviy boyliklar, anʼana, urf-odat va boshqalar Q. hisoblanadi. 



"Madaniyat" arabcha madina (shahar) soʻzidan kelib chiqqan. Arablar kishilar hayotini ikki turga: birini badaviy yoki sahroiy turmush; ikkinchisini madaniy turmush deb ataganlar.



Ijtimoiy fanlarning qaysi sohasida Q.ga doir tadqiqot olib borilgan boʻlsa, bu tushunchaga shu jihatdan taʼrif berishga intilishgan.



Madaniyatning ilmiy, tarixiy konsepsiyalariga qarama-qarshi oʻlaroq, marksistik nazariya ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalar haqidagi, ishlab chiqaruvchi kuchlar bilan ishlab chiqarish munosabatlarining oʻzaro munosabati haqidagi qoidalardan kelib chiqib, antagonistik jamiyatlarda M.ning sinfiy harakteri haqidagi qoidalarni ilgari surdi.

Holbuki Q. aksiologiyaga xos kategoriyadir. Q.ni aksiologiya nuqtai nazaridan talqin qilish uni kategoriya sifatidagi mohiyati, mazmuni, obʼyektiv asosi, namoyon boʻlish shakllari va xususiyatlarini oʻrganish imkonini beradi. 


3-topshiriq. Кlaster asosida berilgan savolga javob bering
Global  (umumbashariy)  muammolar,  ularni  hal  qilish  yo’llari  va  imkoniyatlari  Insoniyat  XX  asrda  bir  kator  muammolarga  duch  keldiki,  xozirda  ulardan  qutulib  ketish  yoki  ketmaslik  bugungi  kunning  eng  dolzarb  masalasiga aylandi.  Agar  XX  asrning  birinchi  yarmi  oxirlarida  insoniyat  qarshisida  asosan  bitta  umumbashariy  
muammo  —  yadro  halokatining  oldini  olish  kundalang  bo’lib  turgan  bo’lsa,  xozirda  
ularning  soni  birmuncha  ortdi.



Dunyo  okean  boyliklari  va  imkoniyatlaridan  unumliroq    foydalanish;  azon  qatlami  yo’qolishi xavfining oldini olish va h.k.;  insoniyat  va  uning  kelajagi  to’g’risidagi  o’zaro  hamkorlikda  jiddiy  tadqiqotlar  olib  borish;  kishi  organizmining  tobora  tez  sur’atlar  bilan  o’zgarayotgan  sun’iy  va  tabiiy  muhitga moslashish jarayonini ilmiy taxlil qilish.  Insoniyat oldida ana shu xildagi muammolarning kundalang turib qolishining o’ziyoq   kishilik  sivilizasiyasi  o’ta  murakkab,  o’ta  qaltis  bir  jarayonni  boshidan  kechirayotganligidan  darak  beradi.



 Aholining  tabiiy  o’sishi,  fan-texnika  yutuqlaridan  tor  manfaatlar  yo’lida  foydalanish,  bir  qator  mintaqalarda  murakkab  ekologik  vaziyatni  vujudga  keltirdi.  Oqibatda  insoniyatning  kelajagi  xavf  ostida  kolayotganligi  muammosi  kelib  chikdi.  Ushbu  muammo  umumbashariy  muammo  bo’lib,  uni   jahon  xalqlarining  ishtirokisiz  hal  qilib  bo’lmaydi.  



Global muammolarning falsafiy tahlili va yechimlari



Umumbashariy  muammolar  deganda  biz  insoniyatga  xavf  solib turgan,  butun  dunyo,  barcha  davlatlar  va  xalqlarning  ishtirokisiz  yechish mumkin bo’lmagan muammolarni tushunamiz  Tabiatga  kishilarning  zug’umi  kuchaya  borgan  sari  tabiiy  muvozanatning  buzilishi  oqibatida kishilarning yashash tarzi, sog’ligi, ijtimoiy muqitga bo’lgan aks ta’siri tobora  
halokatli  tus  ola  boshladi. 



Umumbashariy  muammolarning  ba’zi  bir  guruhlari  mavjudki, ularni hal qilishning o’zidayoq  butun planetamizdagi ijtimoiy hayotning keyingi  ming  yillikdagi  aniq   manzarasini  chizib berish  uchun  hal  qiluvchi  ahamiyat  kasb  etishi  mumkin. Bunday muammolar shartli ravishda uch guruhga ajratiladi:   Birinchidan,  hozirgi  paytdagi  mavjud  ijtimoiy  kuchlar  o’rtasidagi  ziddiyatli  munosabatlar  (ijtimoiyiqtisodiy  sistemalar  o’rtasidagi,  mintaqaviy  ziddiyatlar,  davlatlar, milliy va diniy nizolar va h.k) bo’lib, bular shartli ravishda "intersosial" muammolar  deb  hisoblanadi.  Ular  urush  va  tinchlik,  mehnat  resurslaridan  foydalanish  darajasi va shu kabilarni ham uz ichiga oladi.  
                                                              

Bugungi kunda quyidagi muammolar insoniyatga xavf solmoqda:   termoyadro urushi xavfining oldini olish va qurollanishni bartaraf etish;  jaqon iqtisodiyoti va ijtimoiy hayotning o’sishi uchun qulay shart-sharoit yaratish;  iqtisodiy qoloqlikni tugatish; yer yuzida qashshoqlik va ochlikka barham berish;   tabiiy boyliklardan oqilona va kompleks yondashgan holda foydalanish; insoniyatning baxtsaodati yo’lida fantexnika yutuqlaridan foydalanish uchun xalqaro  hamkorlikni  yanada  faollashtirish  (eng  xavfli  kasalliklarga  qarshi  kurash,  koinotni  
o’zlashtirish);