3. Расмда кўрсатилган кулачак ролигини тезланиш қонунияти билан харакатланаётган кулачокли механизмни лойихалаш
Download 1.45 Mb. Pdf ko'rish
|
ЕМ-748 топширик PDF
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4. Курс ишини топшириш даври.
- № Булимлар номи Режа асосида топшириқни нг муддати Амалда Топшириқни
- Лойиха рахбари: Нафасов Ж. Ҳ.
- Вариант номери 1 2 3 4 5 6 7
- 1. Krivoship-kulisali mexanizmni loyihalash 1.1. Mexanizmlarni strukturaviy taxlil qilish.
- 1.2 Berilgan mexanizmni harakat trayektoriyasini qurish. 1.2.1. Uzunlik masshtab koeffitsiyentini aniqlash.
- 1.2.2 Uzunlik masshtab koeffitsiyenti orqali barcha zvenolarning kesma uzunliklarini aniqlash.
- 1.2.3. Mexanizmning harakat trayektoriyasini qurish. 1.2.3.1. Mexanizmning boshlang’ich holatini aniqlash.
- 1.3. Krivoship- kulisali mexanizmning tezlik rejasini qurish.
- Absolyut tezlik
- Nisbiy tezlik
- Relyativ tezlik
|
3. Расмда кўрсатилган кулачак ролигини тезланиш қонунияти билан харакатланаётган кулачокли механизмни лойихалаш. φ п =
φ с = ; φ ии
;
МАХ H m; n к
𝑎𝑦𝑙/𝑚𝑖𝑛; е=0.
3. Фойдаланиш учун қўшимча қўлланмалар: 3.1. Фролов К.В. ва бошкалар. Машина ва механизмлар назарияси. Т.:Укитувчи, 1990,4956. 3.2. Рустамхужаев Г.П. Механизм ва машиналар назариясидан масала хамда мисоллар туплами.Т.: Укитувчи, 1987,248 б. 3.3. Курсовое проектирование по теории механизмов и машин. Под редакцией А.С. Кореняко. - Киев. «Высшая школа», 1970г. 3.4. Файзибаев Ш.С. , Авдеева А.Н. «Теория механизмов и машин» Методические указания к выполнению курсового проекта для подготовки бакалавров по специальности «Наземные транспортные средства» Ташкент. ТашИИТ. 2006г.
Курс лойихасини бажаришда қуйидаги кетма-кетлик ва бажариш муддатига амал қилиш талаб этилади. Курс лойихасини бажаришда талабанинг ЭХМдан лойиханинг айрим кисмини ёки бутунлай хисоблаш максадга мувофик. Курс лойихаси 3 листга (А —1 формат) чизиб, хисоб — тушунтириш хажми 25 — 30 варак бўлиши мумкин. Курс лойихасининг чизма қисми қуйидагилардан иборат. 1 лист — Олти бўғинли механизмнинг кинематик ва куч тахлили. 2 лист —Тишли ғилдиракнинг лойиха чизмаси. 3 лист — Кулачокли механизмнинг лойиха чизмаси.
№ Булимлар номи Режа асосида топшириқни нг муддати Амалда Топшириқни нг муддати 1 Олти бўғинли механизмнинг структуравий анализи. 1-хафта
2 Олти
бўғинли механизмнинг харакат траекториясини қуриш. 2,3-хафталар
3 Олти бўғинли механизмнинг тезлик режасини қуриш. 4-6 -хафталар
4 Олти
бўғинли механизмнинг тезланиш режасини қуриш. 7-10 - хафталар 5 Олти бўғинли механизмнинг куч тахлили. 11-14- хафталар 6 Планетар редуктор хисоби ва тишли ғилдиракни лойихалаш. 15-16- хафталар 7 Кулачокли механизмнинг лойихалаш. 17-18- хафталар. 8 Курс лойихасини якуний қисми ва химоя қилиш. 18- хафта
Лойихани бажарувчи: ______________
Вариант номери 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Олти бўғинли механизм учун 𝑙 АВ = 𝑚𝑚, 0,100
0,1 0,11
0,1 0,12
0,12 0,13
0,12 0,14
0,14 0,15
0,14 0,12
0,16 0,12
0,16 0,17
0,18 0,16
0,22 0,20
0,25 𝑙 ЕС = 𝑚𝑚, 0,588
0,616 0,644
0,672 0,7
0,728 0,756
0,784 0,812
0,84 0,868
0,896 0,924
0,952 0,98
1,008 1,036
1,064 1,092
1,12 1,148
1,176 𝑙 СД = 𝑚𝑚, 0,22
0,23 0,24
0,25 0,26
0,27 0,28
0,29 0,3
0,31 0,32
0,33 0,34
0,35 0,36
0,37 0,38
0,39 0,4
0,41 0,42
0,43 𝑙 АЕ = 𝑚𝑚, 0,34
0,35 0,36
0,37 0,38
0,39 0,4
0,41 0,42
0,43 0,44
0,45 0,46
0,47 0,48
0,49 0,5
0,51 0,52
0,53 0,54
0,55 ℎ = 𝑚𝑚, 0,23 0,24
0,25 0,26
0,27 0,28
0,29 0,3
0,31 0,32
0,33 0,34
0,35 0,36
0,37 0,38
0,39 0,4
0,41 0,42
0,43 0,44
𝑛 1 = 𝑎𝑦𝑙 /𝑚𝑖𝑛, 80
60 65
70 75
60 65
70 75
80 85
90 95
100 80
50 40
45 55
30 85
90 Планетар механизм учун 𝑛 дв = 𝑎𝑦𝑙 /𝑚𝑖𝑛,
1420 1440
950 930
940 1250
1100 1440
1350 1410
1200 1360
1460 1350
1260 1260 1580 1470 880
1570 3000 2950
𝑛 1 = 𝑛 р = 𝑎𝑦𝑙
/𝑚𝑖𝑛, 71
72 68
74 72
72 70
75 65
82 60
68 73
70 63
63 79
74 50
80 750
650 𝑚 1 = 𝑚𝑚, 3 4
3 4 5 3 4 5 3 5 4 5 6 5 4 5 6 5 4 2 3 𝑧 𝑎 = 12
12 12
14 11
13 12
14 15
13 15
14 16
13 12
14 15
10 12
13 14
13 𝑧 𝑏 = 24
20 26
26 25
26 22
20 25
23 45
42 48
39 40
45 48
35 36
39 20
19 𝑚 = 𝑚𝑚 10 12
13 14
15 16
15 14
12 10
8 7 9 10 8 7 9 10
8 7 3 4 Кулочокли механизм φ п =
φ с = ;
80 88
96 104
112 120
64 72
48 56
80 88
112 128
144 96
104 112
120 160
168 80
φ ии = ;
20 22
24 26
28 30
16 18
12 14
20 22
28 32
36 24
26 28
30 40
42 20
МАХ H
m; 0.03
0.025 0.18
0.05 0.02
0.032 0.04
0.06 0.01
0.015 0.028
0.03 0.02
0.01 0.05
0.06 0.07
0.08 0.09
0.05 0.04
0.03 n к = 𝑎𝑦𝑙/𝑚𝑖𝑛; 300 400
480 360
380 340
340 420
320 440
500 350
450 460
310 470
370 410
550 600
650 580
1. Krivoship-kulisali mexanizmni loyihalash 1.1. Mexanizmlarni strukturaviy taxlil qilish.
1-to’liq aylanma harakatlanuvchi krivoship. 2- Murakkab harakatlanuvchi kulisa toshi. 3-Silkinib harakatlanuvchi kulisa. 4-Murakkab harakatlanuvchi shatun. 5-Ilgarilanma-qaytma harakatlanuvchi richag. 6-Harakatlanmaydigan tayanch. Mexanizmni tekshirish va loyihalash uning sxemasini chizishdan boshlanadi. Mexanizmning sxemasidagi kinematik juft va bo‘g‘inlar shartli belgilar bilan tasvirlanadi. Mexanizm sxemasi struktur va kinematik bo‘ladi. O‘lchamlari ko‘rsatilmay chizilgan sxema mexanizmning struktur sxemasi deb ataladi. Mexanizmning kinematik sxemasini
chizishda tekshirilayotgan mexanizmning yoki modelning vazifasi, detallarining tuzilishi va
bo‘g‘inlarining harakatini yaxshi bilish kerak. Mexanizm tarkibiga kiruvchi bo‘g‘inlarning va kinematik juftlarning turini, sonini hamda qanday joylashganligini aniqlash lozim. Kinematik sxemani oddiy, to‘g‘ri, aniq va tez chizish bo‘lajak muxandisning asosiy vazifasidir. Kinematik sxemada mexanizmning kinematikasini tekshirishga ta’lluqli bo‘lgan qismlar ko‘rsatilishi zarur. Bo‘g‘inlar va kinematik juftlarni sxemada tasvirlashda ularning tuzilishi, shakli hisobga olinmasdan, faqat kinematik juftning holati va bo‘g‘inlarning geomegrik xususiyatlari belgilanadi. Ushbu mexanizm erkinlik darajasi Chebishiv formulasi orqali topiladi. W=3n-2P V
IV
bu yerda: n- harakatlanuvchi zvinolar soni bo’lib,berilgan mexanizm uchun n=5 P v - 5-sinfli knematik juftlar soni bo’lib,berilgan mexanizm uchun P v =7
P IV – 4-sinfli knematik juftlar soni bo’lib,berilgan mexanizm uchun P IV =0
Demak: W= 3*5-2*7-0=1 bu esa berilgan mexanizmda bitta yetaklovchi zvino borli-gini ifodalaydi. Ya’ni bitta zvino harakatlanishi natijasida mexanizm to’liq harakatlanadi. Knematik juftlar orasidagi reaksiya kuchlarini aniqlash maqsadida hamda muvozanat-lovchi momentlar tenglamasini yozish uchun rus olimi Assur quyidagicha guruhlarga ajra-tish lozimligini aniladi. Unga ko’ra ajratilgan guruhlarning erkinlik darajalari nolga teng bo’ladi. Ajratish ketma-ketligi esa quyidagicha bo’ladi: Yetaklovchi zveno uchun:
Ushbu bo’g’in uchun erkinlik darajasi quyidagiga tengdur: W=3n-2P V -P IV =3*1-2*1-0=1 Eng chetki 2 ta harakatlanuvchi zvinosi uchun:
W=3n-2P
V -P IV =3*2-2*3-0=0 Bundan kor’rinib turibdiki ushbu Assur guruhiga tashqaridan harakat uzatilmaydi. Bu guruhning harakatlanishi uchun yetaklovchi zvino harakatlanishi yetarli bo’ladi. Demak bu Assur guruhi 2-tartibli Assur guruhiga tegishli. Oraliq zvino uchun:
W=3n-2P V -P IV =3*2-2*3-0=0 Bu oraliq guruhga ham tashqaridan harkat uzatilmaydi. Bu guruh yetaklovchi zvini or-qali harakatlanadi. 2-tartibli Assur guruhi hisoblanadi.
µ 𝑙 = 𝑙 𝐴𝐵 𝐴𝐵
; 𝑚 𝑚𝑚 bu yerda: 𝑙 𝐴𝐵
yetaklovchi zvenoning haqiqiy uzunligi, m AB- harakat trayektoriyasidagi kesma uzunligi. 1.2.2 Uzunlik masshtab koeffitsiyenti orqali barcha zvenolarning kesma uzunliklarini aniqlash. EC=
𝑙 𝐸𝐶 µ 𝑙 ; mm CD=
𝑙 𝐶𝐷 µ 𝑙 ; mm
AE=
𝑙 𝐴𝐸 µ 𝑙 ; mm ℎ̅ = ℎ
𝑙
; mm 1.2.3. Mexanizmning harakat trayektoriyasini qurish. 1.2.3.1. Mexanizmning boshlang’ich holatini aniqlash. Mexanizmning boshlang’ich holati AB va BC zenolar perpendikulyar bo’lgan holatdir.
Tekislikdan “A” nuqta qabul qilinadi. Qabul qilingan “A” nuqta orqali radiusi R=AB=…mm gat eng bo’lgan aylana o’tkaziladi. Tekislikdagi “A” nuqta orqali y o’qidan “E” nuqta tanlanadi. Tanlangan “E” nuqta orqali radiusi R=EC gat eng yoy o’tkaziladi. “E” nuqtadan “A” nuqtadan o’tkazilgan aylanaga urinma o’tkaziladi. Urinish nuqtasini B 0 deb belgilab, aylanani teng 12 ta bo’lakka ajratamiz. Ajratilgan bo’laklarni aylana sirtida B 1 ,B 2 ,…B
11 nuqtalar belgilab chiqiladi. Ushbu aniqlangan nuqtalarni “E” nuqta bilan tutashtirilib EB 0 ,EB 1 ,…EB
11
kesmalar an-iqlanadi. Bu kesmalarni radiusi R=EC yoy sirtigacha davom ettirib, yoy sirtida C 0 ,C 1 ,..C
11 nuqtalar belgilanadi. A nuqtadan “ ℎ̅ ” masofa uzoqlikda gorizontal to’g’ri chiziq o’tkaziladi.Bu to’g’ri chiziq- ga C
0 ,C 1 ,C 2 ,…C 11 nuqtalardan CD kesma uzoqlikda D 0 ,D
,D 2 ,…D 11 nuqtalar aniqlanadi. Bu aniqlangan nuqtalarni mos harakatlari bilan tutashtirish natijasida harakat trayektoriya-si hosil bo’ladi.
1.3. Krivoship- kulisali mexanizmning tezlik rejasini qurish. Reja:
Tezlik – burchak va chiziqliga bўlinadi. Zvenolar burchak tezlikka ega bўladi, shatun ham, har bir vaqt oralig’ida qandaydir nuqta atrofida aylanyapti deb faraz qilish mumkin. (absolyut harakatdagi oniy aylanishlar markazi yoki nisbiydagi sharnir zveno). Polzun bundan mustasnodir, u ilgarilanma harakatlanadi. Odatda burchak tezlik grek harifi
(omega) bilan belgilanadi va ular rad/s larda ўlchanadi. Burchak tezlik ikki yўnalish bўyicha harakatlanadi: soat strelkasi yўnalishi bўyicha va soat strelkasiga qarama- qarshi. CHiziqli tezlikka zveno nuqtalari va ilgarilanma harakat qiluvchi polzun kiradi. CHiziqli tezlik vektor kattalikdir va u lotin harifi v bilan belgilanadi. CHiziqli tezliklarni absolyut, nisbiy va relyativga ajratamiz.
indeksiga qarab belgilanadi, misol V В yoki V
С .
Nisbiy tezlik – zvenodagi bir nuqtaning ikkinchi nuqtasiga nisbatan tezligi. Asosan shatundagi nuqtalarning nisbiy tezliklarini kurib chiqamiz, misol, V СВ яъни
С nuqtaning В nuqtaga nisbatan tezligi. Relyativ tezlik – bu bir zvenodagi nuqtani mos ravishda tushuvchi boshqa zvenodagi nuqtaga nisbatan tezligi. Tosh va kulisaning bir-biriga nisbatan ilgarilanma harakatini hisobga olgan holda, relyativ tezlik bu kulisani toshga nisbatan tezligi. Tezliklarni aniqlashda grafoanalitik va analitik metodlar mavjud. Grafoanalitik metodlardan eng kup tarqalgani tezlik rejasi va kinematik diagrammalar usuli. Analitik metodlar va kinematik diagrammalar keyinroq kurib chiqiladi. Bu erda tezliklarni aniqlashni tezliklar rejasi yordamida kurib chiqamiz. Tezliklar rejasi – bu absolyut, nisbiy va relyativ tezlik vektorlarda aniq masshtablarda qurilgan kupburchak. Buning yordamida mexanizmda oniy chiziqli va burchakli tezliklar berilgan holatlar uchun aniqlanadi (huddi shunday uzatishlar nisbatan ham topiladi, bu tug’rida keyinroq gaplashamiz). Bu kupburchakda absolyut tezlik vektorlar tezlik rejasining qutbidan tashqariga qarab yunalgan buladi, nisbiy tezlik vektorlari esa, absolyut tezlik vektorlarining oxirlarini birlashtiruvchi vektorlardir.
4-rasm.Olti bo’g’inli krivoship-kulisali mexanizm. Mexanizmning B nuqtasining tezligini aniqlash: V B
1 ×l AB ; m/s bu yerda: Ꞷ 1 -yetaklovchi zvenoning burchak tezligi , rad/s l AB -yetaklovchi zvenoning haqiqiy uzunligi , m Tezlik masshtab koeffitsiyentini aniqlash:µ v = 𝑉 𝐵 (𝑃𝑏) ; 𝑚/𝑠
𝑚𝑚 bu yerda: (Pb)-B nuqtaning tezligini ifodalovchi kesma uzunligi bo’lib,ixtiyoriy ravishda qabul qilinadi (mm). Kulisaning B * nuqtasining tezligini aniqlash: Tekis parallel harakat teoremasidan foydalanib quyidagi vektor tenglamalarni hosil qilamiz: 𝑉 𝐵∗ ̅̅̅̅ = 𝑉 𝐵 ̅̅̅ + 𝑉 𝐵𝐵∗ ̅̅̅̅̅̅
𝑉 𝐵∗ ̅̅̅̅ = 𝑉 𝐸 ̅̅̅ + 𝑉
𝐸𝐵∗ ̅̅̅̅̅̅
bu yerda : V BB*
-tosh va kulisaning mos ravishda tushuvchi nuqtalarning relyativ tezligi.Ushbu tezlikning son qiymati no’malum,yo’nalishi esa EB kesmaga parallel yo’nalgan bo’ladi. V
E - E nuqtaning absolyut tezligi bo’lib,E nuqta harakati qo’zg’almas tayanch bo’l- ganligi sababli uning tezligi nolga teng bo’ladi. V EB*
- Kulisani B* nuqtasining Enuqtasiga nisbatan nisbiy tezligi bo’lib, son qiymati no’malum, yo’nalishi esa EB zvenoga perpendikulyar bo’ladi. Vektor tenglamadan no’malumlarni aniqlash maqsadida tezlik rejasi quriladi. Tekislikdan ixtiyoriy “P” nuqta qabul qilamiz. Qabul qilingan “P”nuqta orqali mexanizmning yetaklovchi zveno burchak tezligi yo’nalishida , ushbu zvenoga perpendikulyar to’g’ri chiziq o’tkazamiz. O’tkazilgan bu to’g’ri chiziqqa qabul qilingan “Pb” kesmani joylashtirib “b” nuqtani yo’nalishini aniqlymiz. Aniqlangan “b” nuqta orqali V BB*
tezlikni ifodalash maqsadida mexanizmning EB zvenosiga parallel to’g’ri chiziq o’tkaziladi.E nuqtaning tezligi nolga teng bo’lganligi sababli, tezlik rejasida “e” nuqta “P” nuqta bilan ustma-ust tushadi. Vektorlarni qo’shish qonuni bo’yicha, hamda V EB*
vektorni tezliklar rejasida ifodalash maqsadida “P” nuqta orqali EB zvenoga parallel to’g’ri chiziq o’tkaziladi.O’tkazilgan to’g’ri chiziqlar kesishgan nuqtani “b*”bilan belgilanadi. Natijada tezliklar rejasid Pbb* hosil bo’ladi(5-rasm).Bu uchburchak tomonlari vektor tenglamadagi no’malum vektorlar- ning son qiymati va yo’nalishini ifodalaydi. Tezlik masshtab koeffitsiyenti yordamida qu- yidagilarni aniqlaymiz: V BB*
=(bb*) ×µ v ; m/s V B* =(пb*) ×µ v ; m/s V E =0 V EB* =V B* ; m/s C nuqtaning tezligii aniqlash: Berilgan mexanizmdan (4-rasm) ma’lumk ,E ,B va C nuqtalar 3-zvenoga tegishli.Demak bu nuqtalarning burchak tezliklari bir hil, aylanish radisuslari xar hil. Bundan kelib chiqadiki tezliklar rejasida ham bir to’g’ri chiziqda yotadi. Natijada quyidagilarni aniqlaymiz. Ꞷ 3
𝑉 𝐸𝐵∗ 𝑙 𝐸𝐵∗
= 𝑉 𝐸𝐶 𝑙 𝐸𝐶
𝜇 𝑣 ×(𝑃𝑏 ∗ ) 𝐸𝐵 ∗ ×𝜇 𝑙 = 𝜇 𝑣 ×(𝑃𝑐) 𝐸𝐶×𝜇
𝑙 (Pc)=(Pb*) × 𝐸𝐶
∗ kesma aniqlanadi. Aniqlangan kesma uzunli- gini tezlik rejasiga joylashtirib “c” nuqtani aniqlaymiz. C nuqtaning tezligi esa quyidagicha aniqlaymiz: V C =(Pc) ×µ v ; m/s D nuqtani tezligini aniqlash : 𝑉 𝐷 ̅̅̅ = 𝑉 𝐶 ̅̅̅ + 𝑉 𝐶𝐷 ̅̅̅̅̅
bu yerda : 𝑉 𝐶𝐷 ̅̅̅̅̅ − CD zvenoning nisbiy tezligi bo’lib, son qiymati no’malum, yo’nalishi esa CD zvenoga perpendikulyar yo’nalgan bo’ladi. D va V CD tezlik vektorlarining son qiymatini va yo’nalishini aniqlash maqsadida tezlk rejasi quriladi.Tezlik rejasi “C” nuqta orqali V CD vektorni ifodalovchi to’g’ri chiziq o’tkazamiz. Bu to’g’ri chiziq mexanizmning CD zvenosiga per- pendikulyar yo’naladi.Vektorlarni qo’shish teoremasidan foydalanib, tezlik rejasidagi “P” nuqta orqali “X” o’qiga parallel to’g’ri chiziq o’tkaziladi. Chunki mexanizmning “D” nuqtasi shu o’q bo’yicha parallel harakatlanadi. Natijada bu o’tkazilgan to’g’ri chiziqlar kesishgan nuqtasini “d” bilan belgilab olamiz. Hosil bo’lgan Pbd (5-rasm) tomonlari no’malum vektorlarni ifodalaydi.Tezlik masshtab koeffitsiyentlarini bilgan holda, quyidagilarni aniqlaymiz: V D =(Pd) ×µ v ; m/s V CD =(cd) ×µ v ; m/s Mexanizm zvenolarning burchak tezliklarini aniqlash: Ꞷ 1 =const , topshiriqda beriladi. Ꞷ 2 =Ꞷ 3 = 𝑉 𝐶 𝑙 𝐶𝐸 ; rad/s Ꞷ 4
𝑉 𝐶𝐷 𝑙 𝐶𝐷 ; rad/s Ꞷ 5 =0
Bu tenglamalarda l CE va l CD zvenolarning haqiqiy uzunliklari.
5-rasm.
Download 1.45 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|