4-ma’ruza Mavzu: Suv haydab qatlam bosimini saqlash tavsifi Reja

---

4-ma’ruza 
 
Mavzu: Suv haydab qatlam bosimini saqlash tavsifi 
 
Reja: 
 
2.1.Uyumga chegara orti va chegara ichki qismida suv haydash. 
2.2.Uyumning yuqori qismiga gaz yoki havo haydash. 
 
2.1. Uyumga chegara orti va chegara ichki qismida suv haydash. 
Uyumdan neft qazib olish sur’atini oshirish va uning oxirgi neft 
beraoluvchanligini oshirish maqsadida qatlamga suv, gaz yoki havo haydab 
qatlam bosimini tiklab turish usullaridan foydalaniladi.  
Ko’p hollarda qatlam bosimini ushlab turish maqsadida uyumning 
chegara ortki qismiga suv haydash usuli qo’llaniladi. Ayrim hollarda chegara 
ortidan suv haydash usuli, chegara ichi yoki markazdan o’choq usulida suv 
haydash usullari bilan to’ldiriladi. CHegara orti va chegara ichki qismidan suv 
haydash natijasida uyumga qo’shimcha energiya bilan ta’sir qilinadi va uyumni 
yuqori sur’at bilan ishlashiga yordam beradi.
Gaz do’ppili neft uyumi yoki tog’-jinslari katta burchak ostida tushgan 
uyumlarning yuqori qismiga gaz haydash, unda bosimni ushlab turish va quduq 
debitini o’zgarishsiz ushlab turish yoki oshirish uchun imkon yaratadi.
Qatlam energiyasini saqlash maqsadida qatlamga sun’iy ta’sir etish 
uchun uyumni ishlatishni dastlabki davrlaridan ishchi agent haydaladi. Bu 
qatlam bosimini yuqori darajada ushlab turish, ya’ni boshlang’ich qatlam 
bosimga yaqinroq, quduqni yuqori debitliligini va shu bilan birgalikda neft 
beraoluvchanlik koeffisientini yuqori bo’lishini ta’minlaydi.
Uyumga chegara ortidan suv haydashda qatlamga suv tashqi neftlilik 
chegarasida joylashtirilgan maxsus haydovchi quduqlarda amalga oshiriladi. (1-
rasm) 
1-rasm.CHegara ortki qismidan suv haydash tarxi. 
1-neft quduqlari; 2-haydovchi quduqlar;3-nazoratchi quduqlar;4-ichki 
neftlilik chegarasi; 

---

CHegara ortki qismidan suv haydash yaxshi o’tkazuvchan, tektonik 
buzilishlari bo’lmagan qum yoki qumtoshlardan tuzilgan qatlamlarda yaxshi natija 
beradi. Ohaktoshlardan tuzilgan qatlamlarda chegara ortidan suv haydash hamma 
vakt ham samarali chiqmaydi. CHunki, qatlamning ayrim qismlari bir-biri bilan 
teshiklar yoki yoriqlar bilan boglanmagan bo’lishi mumkin. 
Ayrim hollarda chegara qismidagi tog’ jinslari yaxshi o’tkazmas
bo’lsa, uxolda haydovchi quduqlar o’tkazuvchanligi yaxshi bo’lgan neftli
qatlam ichiga joylashtiriladi. Qatlamga suv haydashning bunday usulini chegra
ichki qismidan suv haydash usuli deb ataladi. 
Haydovchi quduq chizig’ida hosil qilingan yuqori bosim yaqin
chiziqda joylashgan ikki-uch quduqqa faol ta’sir ko’rsatadi. SHuning uchun 
chegara ortidan suv haydash qo’llanilayotgan katta neft uyumlarini ishlatishning 
dastlabki davrlarida ikki-uch tashqi qator ishlatish quvurlari burgulanib, markaziy 
qismda burgilanmaydi. 
YUqorida aytib o’tilgan chegara ortidan suv haydash neft uyumini ishlatish 
tizimida tashqi qator quduqlarini suv bosgandan keyin markazdan quduq kaziladi. 
Uyumni bunday ishlatish tartibi qatlam energiyasidan maksimal foydalanish 
imkonini beradi. Bu usulning kamchiligi markaziy qismdagi quduqlar 
konservasiyada turadi, uyumning ishlash vaktini uzaytiradi. SHuning uchun 
chegara orti va chegara ichki qismidan suv xaydab ishlatish usuli uncha katta 
bo’lmagan uyumlarda, ya’ni xar bir haydash chizig’iga ikki, uch ko’p bo’lsa to’rt 
qator quduq joylashadigan uyumlarda yaxshi samara beradi.
Qatlamga sun’iy ta’sir etish usullari bilan neft konini ishlatishni 
jadallashtirish uchun chegara ichki qismi bilan chegara ortki qismiga suv xaydab 
ishlatishning bir nechta turlaridan foydalaniladi.
Bunday jadallashtirishning eng ko’p tarqalgan usuli uyumni sun’iy 
«kesish» usuli, ya’ni suv xaydab uyumni bir necha bo’laklarga bo’lib, xar bir 
bo’lakni aloxida ishlatish usulidir.