5. Mavzu: Elektr yuritmaning nominal ko`rsatkichlarini xisoblash

_5.Mavzu: Elektr yuritmaning nominal ko`rsatkichlarini xisoblash.

Мустақил қўзғалувчан ўзгармас ток мотори (МҚ ЎТМ) электр тармоғига қуйидаги схема бўйича уланади (1.1 – расм).

1. 
   – расм. МҚ
   

ЎТМ ни электрт тар- моғига улаш- нинг асосий
схемаси

Схемада қабул қилинган шартли белгилар: U – мотор якор занжирига уланган тармоқ кучланиши, В; U_қ – қўзғатиш чулғамига уланган кучланиш, В; I – якор занжиридан оқаётган ток, А; L_я ва R_я – якор чулғамининг индуктивлиги, Гн ва актив қаршилиги, Ом; R_қ – якор занжирига кетма – кет уланадиган қўшимча актив қаршилик, Ом; ҚЧ – қўзғатиш чулғами; L_қ ва R_қ – қўзғатиш чулғамининг индуктивлиги, Гн ва актив қаршилиги, Ом; К = рN/2

^a – моторнинг конструктив доимийлиги; р – қутблар жуфтлигининг сони; N

• 
  якор чулғами ўтказгичларининг сони; а – якор чулғами параллел чулғамларининг сони; Ф – магнит оқими, Вб; ^ – моторнинг бурчак тезлиги, с^-1; Е = кФ ^ – якорнинг ЭЮК, В; R = R_я + R_қ – якор занжирининг тўлиқ актив қаршилиги, Ом; М = кФI – мотор ҳосил қиладиган электромагнит момент, Нм.
  

МҚ ЎТМ нинг электромеханик ва механик тавсифлари қуйидаги фор- мулалар билан ифодаланади:

_{ } U _ IR
kФ кФ
, (1.1)

  ^U
kФ

• 
  МR
  

(кФ)²

. (1.2)

Бу формулаларни қисқартирилган кўринишда ёзиш мумкин,

U
  _o  ₁
, (1.3)

бу ерда,

_o  _kФ

- моторнинг салт юриш тезлиги,

  ^IR
kФ
_ MR _-
(kФ)²

мотор тезлигининг идеал салт юриш тезлигига нисбатан ўзгариши.
(1.1) ифодадаги R = R_я бўлиши моторнинг табиий (1.2 – расм, 1 - тавсиф) ва R = R_я + R_қ – бўлиши, эса моторнинг сунъий тавсифларини (1.2 – расм, 2, 3, 4 – тавсифлар) ифодалайди.

R₁ = R_я + R_қ1; R_қ3> R_қ2 > R_қ R₂ = R_я + R_қ2

R₃ = R_я + R_қ3

2. 
   – расм. ИҚ ЎТМ нинг табиий (1) ва сунъий тавсифлари: 2 – R₁ = R_я + R_қ1, 3 – R₂ = R_я + R_қ2, 4 – R₃ = R_я + R_қ3 ва R_қ3> R_қ2 > R_қ.
   

МҚ ЎТМ ни ишга тушириш пайтида ишга тушириш токи қийматини камайтириш мақсадида якор занжирига қўшимча қршиликлар R_қ уланади (1.1 – ва 1.3 – расмлар).

2. 
   – расм. Ишга тушириш поғоналари сони 2 га тенг бўлган МҚ ЎТМ нинг диаграммаси (а) ва тармоққа улавниш схемаси (б)
   

Ишга тушириш поғоналари сони,

_{m } lg(I ₂ / I₁ )
lg(I₁R_я /U )

, (1.4)

бўлиб, бу ерда I₂ = (1,1 – 1,2) I_c – поғонадан поғонага ўтишдаги якор токи қиймати; I₁ = I_рэ х (2 – 2,5) I_н – якор токининг рухсат этилган энг катта қиймати; I_c – моторнинг статик токи. 1.2а – расмда МҚ ЎТМ нинг икки

поғонали ишга тушириш диаграммаси келтирилган. Ишга туширишнинг биринчи поғонасида:

R = R_я + R_қ2 ва
(1.5) асосида
_Т
_1
 I ₂ R_{я }